„Hoe langer je wacht, hoe lastiger het is jongeren weer op het rechte pad te krijgen”, zegt criminoloog dr. Henk Ferwerda, directeur van het Arnhemse onderzoeksbureau Beke. Hij doet onder meer onderzoek naar jeugdcriminaliteit. Hij reageert op het nieuws dat afgelopen zaterdag in Dordrecht een 14-jarige jongen werd opgepakt. De knaap wordt verdacht van een overval op een snackbar, waarbij hij het personeel bedreigde met een mes.

Jeugdige criminelen alleen maar straffen is niet genoeg. Onderzoek in bijvoorbeeld de Verenigde Staten toont aan dat aandacht voor bijvoorbeeld de gezinssituatie van een jongere zeker zo belangrijk is, legt Ferwerda uit. „Vroegsignalering op basis van risicosignalen is essentieel. Als bijvoorbeeld in een gezin de moeder niet in staat is een kind goed op te voeden, de vader kampt met verslavingsproblematiek en er sprake is van huiselijk geweld, dan is het zaak dat er wordt ingegrepen. Dat een gezin wordt ondersteund bij de opvoeding, al ver voordat een kind twaalf jaar is. Wacht niet totdat iemand op zijn twaalfde zijn eerste winkeldiefstal pleegt.”

Ook is het zaak het vizier op het onderwijs te richten. „Bekend is dat spijbelgedrag vaak een voorbode is van jeugdcriminaliteit. De autoriteiten moeten dus spijbelen aanpakken.” Verder is het geboden om probleemgedrag bij jeugdigen tijdig aan te pakken, beklemtoont Ferwerda. „Denk bijvoorbeeld aan het aandacht schenken aan jongeren met ADHD.”

Zorgen maakt de criminoloog zich over gewelddadige jeugdcriminelen, bijvoorbeeld jongvolwassenen met een Marokkaanse achtergrond in Amsterdam. Verschillenden van hen werden geliquideerd. „Het zijn jongens die zijn opgegroeid in een straat­cultuur. Thuis hadden ze een gebrek aan begeleiding. In jeugdgroepen maakten ze de wijk onveilig. Ze hebben weinig te verliezen, hoogstens hun leven. Het is de vraag of je zulke jongeren, die zich als het ware in de criminele eredivisie bevinden, nog op het rechte pad kunt krijgen.”

Een hoge pakkans is belangrijk, signaleert Ferwerda. „Jongeren maken een afweging: Kan ik mijn criminele actie nog eens herhalen? Als ze bij een overval 200 euro buitmaken maar vervolgens worden gepakt, voor de rechter moeten komen, thuis en op school veel gedoe krijgen, dan zullen ze zich een volgende keer wel bedenken.”

Gaan jongeren steeds eerder de fout in? „Wij horen wel van de politie dat bijvoorbeeld overvallers in de grote steden steeds jonger worden. Doen wij echter onderzoek, dan blijkt toch dat veruit de meeste overvallers ouder zijn dan 17, 18 jaar. Een jongen van 14 die een overval pleegt, blijft een uitzondering. Gelukkig maar.”

De totale jeugdcriminaliteit is de afgelopen tien jaar duidelijk geslonken, stelt Ferwerda. „Dat is onder meer te danken aan het feit dat gemeenten de strijd aangingen met vroegtijdige schoolverlating en spijbelgedrag. Ook de aanpak van plekken waar de jeugd de boel onveilig maakt en problematische jeugdgroepen werpt vruchten af.”