Dat zei dr. G. J. van Klinken maandag in Doorn tijdens de eerste dag van een summer school over de Belijdenissen van Augustinus, georganiseerd door de PThU in het kader van permanente educatie. Het is de eerste keer dat de PThU een dergelijke summer school, die tot en met morgen duurt, houdt. „Augustinus staat er goed voor. Geef college over Augustinus en het resoneert. De boodschap van de kerkvader is: Ga niet uit van je ervaring, maar zoek je grond in de leer van de kerk en de zelfopenbaring van God.”

Een diametraal tegengesteld beeld van Augustinus doemt echter op bij studenten geschiedenis, zo is de ervaring van de PThU-docent. „Augustinus schrikt af door zijn nadruk op het geloven op gezag. Zijn eigen ervaring werd ondergeschikt aan het gezag van de Schrift en de kerk. Dat strijdt volgens studenten met de vrijheid van het debat. Zij vinden dat dit streven naar zekerheid afkomstig is van een negatief mensbeeld: de mens is kennelijk te zondig om te vertrouwen op zijn eigen argumenten.”

De PThU-docent citeerde de Oxfordse historicus Charles Freeman, die Augustinus typeerde als een briljante denker die echter eigenlijk de ogen sluit. „Voor de kerkvader is niet van belang wat de mens zintuiglijk ziet maar de geestelijke werkelijkheid erachter. Bovendien kon volgens Freeman de inquisitie duizend jaar na Augustinus zich in bepaalde opzichten met recht beroepen op Augustinus. De kerkvader wordt verantwoordelijk geacht voor een exclusief geloof, gebaseerd op de Schrift en uitgelegd door de ene, ware kerk.”

Dr. E. P. Meijering, oud-lector theologie aan de Leidse universiteit, belichtte de levensweg van Augustinus. Augustinus werd christelijk opgevoed, brak ermee en bekeerde zich uiteindelijk weer tot het christendom van zijn moeder. Een van de vragen waar hij mee worstelde: Wat is de aard en de oorsprong van het kwaad? „De vraag die destijds prangend was: Waarom heeft God zo laat ingegrepen om het kwaad op te heffen door Zijn Zoon te zenden?”

De kerkvader kwam deze moeilijkheid te boven door de preken van Ambrosius en de boeken der platonisten. „Hij ontdekte de Schepper als de goede God, Die Christus heeft geopenbaard en het gezag van de katholieke kerk voorhoudt. De incarnatie is de vrije keus van God geweest waar we geen vragen over kunnen stellen.”

Als alles genade is, dan hoef ik mezelf niet in te spannen, zo redeneerde Pelagius, de grote tegenstander van Augustinus. „Christus is voor hem slechts een voorbeeld dat we moeten navolgen”, aldus dr. Meijering. „Augustinus stelde echter dat de mens alleen door het werk van Christus wordt verlost. In de katholieke kerk is de harde lijn van de late Augustinus in het algemeen afgezwakt. De reformatoren zitten daarentegen op het spoor van de late Augustinus. Na de verlichting gaat de sympathie weer duidelijk uit naar de pelagianen.”