Zes dagen nadat koningin Beatrix haar acte van abdicatie ondertekende, werd deze bezegeld: haar grootzegel werd eraan gehangen voordat het document in het archief werd opgeborgen. Het was de laatste keer dat het zegel werd gebruikt. Dat gebeurt alleen bij bijzondere gelegenheden. De zegels, die de echtheid van een docu­ment waarborgen, waren vanouds van was, maar tegenwoordig worden ze vaak met een pers of tang op het document gedrukt.

Elke vorst heeft zijn grootzegel. Dat van koning Willem-Alexander is veertien maanden na zijn in­huldiging gereedgekomen. Erg veel haast was er niet bij: er is in de tussentijd niemand in de adelstand verheven, wat pas geldig is als het koninklijk grootzegel aan het adelsdiploma wordt gehangen, en er waren ook geen andere belangrijke documenten waarvoor het zegel nodig was.

Het ontwerpen van een groot­zegel voor het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden is een van de eeuwenoude tradities waarover de Hoge Raad van Adel waakt. De raad houdt zich bezig met de registratie van de Nederlandse adel in het filiatieregister. Daarnaast adviseert hij de regering over namen, titels, wapens en vlaggen van overheidsorganen en het Koninklijk Huis en over de emblemen en medailles van krijgsmachtonderdelen.

De vijf leden van de raad zijn zelf ook van adel en hebben namen die klinken als een klok. Voorzitter is drs. C. O. A. baron Schimmel­penninck van der Oije.

Schip van staat

Toegevoegd secretaris mr. dr. 
E. J. Wolleswinkel schrijft in het maandagmiddag in de Ridderzaal ge­presenteerde jubileumboek 
over het werk van de Hoge Raad van Adel, die bij de instelling op 24 juni 1814 College voor Heraldie werd genoemd. Hij belicht ook de totstandkoming van het groot­zegel van de vorige Oranjevorsten.

Op het zegel van koningin Beatrix stond bijvoorbeeld een vorstin op het schip van staat. Het kreeg een diameter van 11 centimeter.

De Hoge Raad van Adel geeft in voorkomende gevallen wat praktische aanwijzingen en beoordeelt vervolgens of het ontwerp past bij de koninklijke waardigheid. Dat is ook gebeurd bij het zegel van de nieuwe monarch, waarvan het ontwerp tot maandagmiddag zorgvuldig geheimgehouden werd.

Koningin Juliana had weer een heel ander zegel dan haar dochter: ovaalvorming, met een frontaal staande beeltenis van de vorstin, die de rijksappel in de rechter- en de scepter in de linkerhand houdt. Behalve aan de abdicatie­acte (1980) en adelsdiploma’s werd dit grootzegel gehecht aan de soevereiniteitsverklaring van Indonesië (1949), het Statuut van het Koninkrijk (1954) en de onafhankelijkheidserkenning van Suriname (1975).

Indië

Het koninkrijk van koningin Wilhelmina was vele malen groter dan dat van haar opvolgers –het eerste regeringsjaar van koningin Juliana daargelaten–, en dat was op haar grootzegel te zien: aan weerszijden van de troon prijkten allegorische voorstellingen die naar West- en Oost-Indië ver­wezen. Wilhelmina’s zegel had een doorsnede van 12 centimeter.

Willem-Alexander is de eerste Nederlandse koning met één grootzegel, want de drie Willems in de 19e eeuw hadden er meer: een ruiterzegel voor adels­diploma’s, een troonzegel voor de abdicatieacte en internationale verdragen, en een portretzegel voor andere gelegenheden. Pas toen koningin Wilhelmina aantrad, kwam er één zegel voor al die gewichtige documenten. Haar achterkleinzoon heeft nu zijn eigen ontwerp, een van de vele rege­lingen die na de troons­wisseling getroffen moesten worden.

www.hogeraadvanadel.nl