toen

Sinds een jaar of zes doe ik onderzoek op het gebied van veiligheid en landbouwvoertuigen. Ik ben in dienst genomen door de inmiddels gepensioneerde dr. ir. Rinus Jaarsma. Hij deed voor Wageningen University dertig jaar lang onderzoek naar ongevallen met landbouwvoertuigen.

Jaarsma is opgegroeid op een boerderij in het noorden van Friesland. Ik weet dat hij jarenlang artikelen over ongevallen met landbouwvoertuigen uit de krant knipte. Zelf heb ik geen agrariërs in de familie zitten. Dat vind ik best wel jammer. Ik heb een enkele zomer op een boerderij gewerkt.

Je merkt dat het buitengebied in ons land steeds diverser is geworden. Fascinerend is dat. Het platteland is niet alleen maar productielandschap voor de boeren, maar mensen fietsen en wandelen er ook. Dat geeft spanningen in het verkeer.

In de periode 1987 tot 2012 vielen er jaarlijks gemiddeld vijftien doden bij ongevallen waarbij een landbouwvoertuig betrokken was. Maakten in het verleden ongevallen met landbouwvoertuigen voor 1 procent deel uit van het totaal aantal dodelijke verkeersongevallen, nu is dat 2 procent. Je kunt zeggen: „Er zijn maar 15 slachtoffers door toedoen van landbouwvoertuigen op een totaalaantal van jaarlijks 700 verkeersslachtoffers in Nederland.” Maar het zal je kind maar wezen.

Ongevallen op boerenerven, die dus niet op de openbare weg plaatsvinden, hebben we niet onderzocht. Dat zijn overigens ook zeer onaangename incidenten. Ik heb zelf twee kinderen. Ik moet er niet aan denken dat ze onder een tractor komen.

In contacten met boeren heb ik in het verleden gehoord over ongevallen met landbouwvoertuigen. Zo sprak ik een jaar of vijf geleden in de kop van Overijssel met een agrariër die een fietser onder zijn tractor kreeg. Die fietser raakte ernstig gewond. Het incident had veel impact op de boer en maakte indruk in zijn gemeenschap. Ook hoorde ik over een boer die op zijn erf een kind had doodgereden. Dat zijn heftige verhalen.

nu

Ik vind het verontrustend dat de daling van het totaal aantal verkeersslachtoffers in Nederland niet geldt voor het aantal slachtoffers door ongevallen waarbij landbouwvoertuigen betrokken zijn. En dan te bedenken dat we als samenleving jarenlang hebben geïnvesteerd in verkeersveiligheidsmaatregelen op het platteland. Denk aan het instellen van 60 kilometerzones, het veiliger maken van kruisingen en het maken van tractorstroken, waardoor het overige verkeer makkelijker kan inhalen.

Dat desondanks het aantal dodelijke slachtoffers door toedoen van landbouwvoertuigenlandbouwvoertuigen niet is gedaald, heeft onder meer te maken met de schaalvergroting in de landbouw. De afstanden die tractoren op de openbare weg afleggen om bij hun percelen te komen, worden steeds groter. Meer kilometers maken, betekent meer kans op ongevallen. Feit is ook dat tractoren vaker dan vroeger ingezet worden voor de bouw, bijvoorbeeld bij grondvervoer. Wat ook meespeelt is dat verkeersdeelnemers uit de stad niet te allen tijde beseffen dat iemand op een tractor niet altijd helemaal kan zien wat er om hem heen gebeurt.

Het klopt dat boeren met hun tractor harder rijden dan de 25 kilometer per uur die officieel is toegestaan. Hoe harder je rijdt, hoe langer je remweg. Dat kan op bijvoorbeeld landbouwweggetjes gevaren opleveren voor fietsers. Het ligt ook wel weer ingewikkeld. Als een tractorbestuurder op de provinciale weg 25 kilometer per uur gaat rijden, ontstaan er frustraties bij medeweggebruikers. Dan kunnen mensen gevaarlijke inhaalmanoeuvres gaan maken.

straks

De herkenbaarheid en zichtbaarheid van tractoren kan worden verbeterd. Zeker als het donker, mistig en schemerig is, is herkenbaarheid belangrijk. Soms zie ik tractoren rijden waarvan ik denk: waar zitten precies de achterlichten? Mensen moet aan reflectoren en lampen meteen kunnen zien dat ze te maken hebben met een tractor.

Ik ben ervoor dat tractoren op rondwegen in dorpen mogen rijden. Al moeten daar dan wel inhaalstroken zijn. Nu mogen tractors soms niet op een rondweg rijden, waardoor ze gedwongen zijn dwars door een dorp te rijden. Dat levert gevaarlijke situaties op.

Bij ongevallen met landbouwvoertuigen is in 60 procent van de gevallen de tractorbestuurder vermoedelijk schuldig. Het klopt dat er jongere tractorbestuurders zijn die roekeloos rijden. Maar je mag niet iedereen over één kam scheren. Een groot deel van de jeugdige bestuurders heeft heel goed door met wat voor enorme machines ze rijden.

Een tractorbestuurder blijft meestal ongedeerd na een ongeval. Als tractorbestuurder zit je hoog en relatief veilig. Een fietser loopt het gevaar onder de tractorwielen terecht te komen. Van de slachtoffers die betrokken zijn bij een ongeval waarbij een landbouwvoertuig is betrokken, is 21 procent fietser.

We moeten nadenken over middelen waarmee we bereiken dat mensen minder snel onder een tractor kunnen schieten. Verbrede tractorbumpers bijvoorbeeld. Het is een lastige discussie. Een tractor moet wel functioneel blijven. Er zijn al tractoren waarbij bepaalde onderdelen worden afgeschermd, zodat mensen minder snel hun hand ergens tussen krijgen.

Ik vind de invoering van het tractorrijbewijs per 2015 een goede stap. Ik zou het een goede beslissing vinden als ook landbouwvoertuigen een kentekenplaat krijgen. Ik heb er moeite mee dat bestuurders van auto’s en vrachtwagens wél kentekenplichtig zijn en tractorrijders niet. Nu kan een tractor in volle vaart langs een flitspaal rijden, zonder een boete te krijgen.