De belangrijkste ontwikkeling in de gereformeerde gezindte van de afgelopen jaren is ongetwijfeld: „De zaligheid is ons nu nader, dan toen wij eerst geloofd hebben. De nacht is voorbijgegaan, en de dag is nabij gekomen.”

Sociologische studies leggen de vinger bij ontwikkelingen in de gereformeerde gezindte. Teus van de Lagemaat beschrijft de individualisering van de hervormd-gereformeerden als ”De stille evolutie”. Hij sluit aan bij Gerard Dekkers ”De stille revolutie”, over de secularisatie in de Gereformeerde Kerken in Nederland, en ”De doorgaande revolutie”, over vrijgemaakten die synodalen achterna hollen. Fred van Lieburg stelt in deze krant dat de reformatorische zuil ook al verandert. Help, wij veranderen!

Polonaise

Wij huppelen allemaal achter elkaar aan. Voorop gaan de synodaal gereformeerden, dan komen de Nederlands gereformeerden en de vrijgemaakt gereformeerden, gevolgd door de Gereformeerde Bond en de christelijke gereformeerden, daarna de Gereformeerde Gemeenten, en ten slotte de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de oud gereformeerden. Allemaal op weg naar de afgrond der vrijzinnigheid en secularisatie. Het lijkt wel een polonaise naar de afgrond der secularisatie.

Het zou erg zijn als elke verandering van de kerk in een veranderende context noodzakelijkerwijs uitmondt in vrijzinnigheid. Maar is dat ook zo? Er zijn immers ook studies die erop wijzen dat christelijke jongeren vrijmoedig en met overtuiging blijven staan voor de leer en het leven van een orthodox christendom. De wereld noemt dat neofundamentalisme. Het biedt in ieder geval tegenwicht aan de polonaisetheorie.

Sinds het proefschrift van Chris Janse over de spanning tussen de persistentie en de assimilatie van de bevindelijk gereformeerden, heerst er bij reformatorische christenen een onuitgesproken suggestie dat verandering altijd verkeerd is, omdat die per definitie een knieval voor de tijdgeest impliceert. Deze suggestie heeft een verlammende uitwerking op veel reformatorische christenen.

Individualisering

Van de Lagemaat zoomt in op individualisering. Hij is daar op zich niet negatief over, maar vindt wel dat er goed leiding aan gegeven moet worden. Individualisering is het proces waarbij „individuen niet meer vanzelfsprekend de opvattingen en gewoonten van ouders, kerk en zuil overnemen. Men wil zelfstandig en in vrijheid een eigen beslissing nemen.”

Daar is inderdaad helemaal niets mis mee. In de cultuur ligt de nadruk op authenticiteit en in de kerk zie je dat terug. Het zou veel zorgelijker zijn als dat niet zo was.

In de Reformatie hebben mannen en vrouwen de opvattingen en gewoonten van ouders, kerk en zuil terzijde gelegd. Dat is echt protestants. Zelfstandig en vrij de beslissing nemen om God te dienen naar Zijn Woord, koste wat het kost. De meeste reformatorische christenen zouden als zij in de zestiende eeuw geleefd hadden, de Reformatie hebben afgewezen omdat zij bang zijn voor vernieuwing.

Soms is ook geleidelijke verandering, stille evolutie nodig. Wij zijn door God niet in de zestiende of de zeventiende eeuw geroepen maar in de eenentwintigste eeuw. De Heilige Geest weet de boodschap van het Evangelie te vertolken in alle talen en voor alle volken en ook in alle tijden.

Natuurlijk mogen wij de culturele ontwikkelingen niet onkritisch volgen. Zo kun je vragen stellen bij het onderliggende mensbeeld van deze individualisering. De mens is niet zo vrij als hij lijkt. Hij is verslaafd aan allerlei machten die hem beheersen en moet bevrijd worden tot gehoorzaamheid aan Zijn Schepper.

De Heilige Geest, Die in alle waarheid leidt, past Zich aan bij de cultuur waarin Hij werkt. Hij spreekt de taal van de mensen, maar Hij past de boodschap van Wet en Evangelie niet aan. De Geest ontmaskert het goddeloze en antichristelijke van elke cultuur.

De veranderingen in de gereformeerde gezindte zijn, mits ze de toets van de Bijbel kunnen doorstaan, te danken aan de Heilige Geest, Die christenen in afhankelijkheid van het Woord leert hoe zij in de eigen context moeten spreken en handelen.

Hermeneutiek

Veranderingen moeten altijd getoetst worden aan de hoogste norm in de Heilige Schrift. Dat zal iedereen in de gereformeerde gezindte wel beamen, maar dat roept meteen de vraag op naar de juiste uitleg en toepassing van de Schrift: de hermeneutiek.

De Bijbel geeft geen antwoord op al onze vragen. Er zijn veel vragen waarop wij zelf antwoord moeten geven. Dat kan een ander antwoord zijn dan het antwoord dat christenen in een andere tijd of een andere context geven. Het is belangrijk om daar in de breedte van de gereformeerde gezindte met elkaar over in gesprek te gaan.

Laat de sociologen vooral hun werk doen. Zij worden ervoor betaald met ons belastinggeld. Maar de gereformeerde gezindte moet zich niet gek laten maken. De grootste bedreiging is niet de verandering, maar de suggestie dat wij onveranderlijk kunnen zijn.

Bevroren christenen missen het zicht op Gods Koninkrijk, waarin alle dingen nieuw worden.

De auteur is bijzonder hoogleraar gereformeerde godgeleerdheid namens de Gereformeerde Bond aan de faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen. Dit is een reactie op een lezing van dr. T. van de Lagemaat over ontwikkelingen in de Gereformeerde Bond.