De uitlatingen van minister Zalm, een jaar geleden, zullen menigeen nog vers in het geheugen liggen. De bewindsman veroorzaakte een rel toen hij reformatorische scholen onder vuur nam vanwege hun -vermeende- overeenkomsten met strengislamitisch onderwijs.

Het was niet de eerste keer dat het bijzonder onderwijs werd bedreigd, maar zeker ook niet de laatste keer. In het publieke debat klinken harde woorden richting het bijzonder onderwijs. Zo hebben volgens PvdA-wethouder Oudkerk uit Amsterdam islamitische scholen samen met de christelijke en de Joodse scholen de segregatie in de hand gewerkt.

„De discussie beperkt zich niet tot de islamitische scholen”, waarschuwt ds. Visscher. De predikant van de gereformeerde gemeente te Amersfoort en bestuursvoorzitter van het reformatorische Van Lodensteincollege is bang dat het hele bijzonder onderwijs in het vizier komt. „Het inperken van islamitische scholen heeft zonder meer repercussies voor het bijzonder onderwijs in het algemeen.”

Wethouder Oudkerk staat bij lange na niet alleen in zijn beschuldigingen aan het adres van bijzondere scholen. Zijn deze scholen de oorzaak van de mislukte integratie? Ja, zegt ook Max Pam, columnist in NRC Handelsblad. Volgens hem worden de rechten van kinderen in het bijzonder onderwijs vertrapt. „Wat ouders hun kinderen thuis leren moeten zij zelf weten, maar het zou een van de universele rechten van het kind moeten zijn dat het op school niet wordt lastig gevallen met ideologische of religieuze indoctrinatie. Al meer dan een eeuw wordt in Nederland dat recht van het kind vertrapt door de confessionelen, en op de islamitische scholen zal dat recht opnieuw worden vertrapt.”

In de politiek is het met name VVD-kamerlid Ayaan Hirsi Ali die de trom roert. Eerder deze maand somde ze in NRC Handelsblad tien redenen op waaruit moest blijken dat het bijzonder onderwijs een grote ondeugd is, waarbij ze zich vooral richt op islamitische scholen. Het bestaan van bijzondere scholen zou in strijd zijn met de noodzakelijke scheiding van kerk en staat.

„Al met al zijn er voldoende gronden om een nieuwe schoolstrijd te ontketenen”, zegt ook Herman Philipse, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. De overtuigd atheïst vindt dat „de koehandel van 1917 (toen de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs in de Grondwet werd opgenomen, JH) moet worden teruggedraaid. Dan helpt het niet een hersenstilstand te krijgen zodra artikel 23 van de Grondwet ter discussie wordt gesteld, en, kijkend naar het verleden, star vast te houden aan het bestaande onderwijsbestel.”

Het is deze berichtenstroom die ds. Visscher zorgen baart. „Er kan een verziekte sfeer rond het bijzonder onderwijs ontstaan. En als de sfeer eenmaal vertroebeld is, dan kunnen dingen in de politiek soms heel snel gaan. Ook de afschaffing van het bijzonder onderwijs. Laten we ons daar geen enkele illusie over maken.”

Een gevaar signaleren is een, een oplossing aandragen twee. Wat kan het reformatorisch onderwijs beginnen? Reageren, zegt ds. Visscher. „Er zijn vele basisscholen en middelbare scholen van reformatorische signatuur. Waarom wordt er vanuit deze scholen amper gereageerd? Voelen we de dreiging niet? Er staan belangrijke zaken op het spel. De huidige zwijgzaamheid doet het ergste vrezen.”

Om de belangen van reformatorische scholen beter te behartigen moet er een instituut komen, vindt ds. Visscher. „Een instituut dat vergelijkbaar is met het CIDI, dat opkomt voor Joodse belangen.”

Is er geen bestaand instituut dat dergelijke doelstellingen in het pakket heeft? Er is toch de schoolbesturenorganisatie VGS? En de reformatorische schoolbegeleidingsdienst BGS? Of de lerarenvereniging GOLV wellicht?

„De VGS is een belangenorganisatie, die zou daar zeker wat over moeten kunnen zeggen. Maar het zou toch wel fijn zijn als er een wat breder instituut was dat de belangen van het reformatorisch onderwijs in de gaten zou houden en daar in ieder geval ruchtbaarheid aan zou geven. Daar moet de vinger bij gelegd worden, hetzij eventueel door bestaande organen, hetzij door iemand anders. Tot nu toe heb ik daar nog niet veel van gezien.”

Wat kan zo’n instituut beginnen? En zou dat ook buiten de gereformeerde gezindte gewicht in de schaal leggen?

„Of het wat in de schaal legt, weet je toch nooit. Je kunt ook helemaal niets doen. Maar alleen al het feit dat je regelmatig wat publiceert, zowel voor eigen kring als naar buiten toe, geeft aan dat je de boel niet zomaar laat verzieken. Maar dat moeten we zelf doen. Een organisatie als de conservatieve Burke Stichting laat ook regelmatig van zich horen, en het Joodse CIDI geeft ook regelmatig wat uit. Op die manier zou een onderwijsinstituut de uitlatingen van hoogleraar Philipse eens kunnen analyseren. Is het bijzonder onderwijs nu echt zo slecht? We hebben het nu bijna honderd jaar. Hebben we ons dan honderd jaar lang vergist?”