Het platform RefoRC, dat deel uitmaakt van de reformatieherdenkingskoepel Refo500, verbindt kerkhistorici, algemene historici en kunsthistorici rond de studie van de zestiende eeuw. RefoRC organiseert lezingen en bijeenkomsten rond diverse editieprojecten, zoals die van de werken van Calvijn en de acta van de Synode van Dordrecht. Bovendien werd een nieuw wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd dat aan RefoRC gelieerd is.

Gisteren verrichtte dr. H. J. Selderhuis, directeur van Refo500, de opening in het Archiginnasio, een gebouw dat in 1563, direct na de afsluiting van het concilie van Trente, in opdracht van de aartsbisschop van Milaan werd gebouwd. Door het onderwijs te concentreren in het Archiginnasio kon de inquisitie makkelijker controlere uitoefenen.

Na het openingswoord van de gereformeerde Selderhuis volgde een begroeting namens aartsbisschop Carlo Caffarra van Bologna, namens de burgemeester van Bologna en van Michel Charbonnier, predikant van de evangelisch-methodistische kerk van Bologna. Daarmee werd het internationale en interconfessionele karakter van RefoRC onderstreept.

Hoofdthema van de conferentie is de wijze waarop mensen op portretten worden afgebeeld en welke denk- en leefwereld daarachter schuilgaat. William Dyrness, hoogleraar aan Fuller Theological Seminary in Californië, sprak in dat kader over portretten in Engeland na de Reformatie. Hij benadrukte dat de Reformatie niet alleen via teksten bestudeerd moet worden, maar ook via andere media als beelden en portretten. Paradoxaal genoeg verwijderden protestanten enerzijds met grote ijver beelden uit de kerk, maar anderzijds werden er veel afbeeldingen van koningin Elizabeth gemaakt en door allerlei protestantse mensen bewaard.

Haar afbeelding werd ingezet als icoon van het zuivere geloof: op schilderijen verdrijft zij bijvoorbeeld heidense godinnen. Men kan zelfs van een ”Elizabethcultus” onder protestanten spreken, die zich ogenschijnlijk moeilijk laat rijmen met hun afwijzing van beeldenverering. Toch is dit minder vreemd dan het lijkt: de aard van het beeld verandert namelijk in de loop der geschiedenis. In de middeleeuwen was het beeld nog een directe vertegenwoordiging van wat werd afgebeeld, terwijl in de Reformatie het beeld meer wordt beschouwd als iets wat nog geïnterpreteerd moet worden. Die interpretatieruimte sluit verering uit.

Jan Harasimowicz (universiteit Wroclaw, Polen) belichtte de wijze waarop protestantse vorsten en edelen ten noorden van de Alpen werden afgebeeld. De protestantse edele Wolf von Busewoy bijvoorbeeld liet zich bij wijze van geloofsbelijdenis afbeelden met een wijzende vinger naar Christus Die de dood overwint. De belijdenis van de stadsraad van Wroclaw ging aanmerkelijk verder: de raadsleden lieten zich afbeelden als deelnemers aan het laatste avondmaal van Christus. Daarmee wilde men het beeld vestigen dat deze raadsleden de ware erfgenamen van het Evangelie waren.

Rode draad in noordelijke protestantse schilderijen is dus een gedurfd en soms sterk zelfbewust belijden van het geloof. Harasimowicz benadrukte dat deze doorwerking van de Reformatie aantoont dat de Reformatie echt een Europees gebeuren was, en niet slechts een zaak van Wittenberg, Genève of Zürich.

Naast de hoofdlezingen worden veel kortere bijdragen geleverd over allerlei aspecten van de Reformatie, de rooms-katholieke vernieuwing en andere vernieuwingsbewegingen in de 16e eeuw. Nederlandse bijdragen zijn er van dr. H. van den Belt over tweeërlei roeping in de gereformeerde theologie, van dr. H. A. Speelman over een vergelijking tussen de avondmaalsleer van Calvijn en die van Thomas a Kempis en van dr. S. Hiebsch over lutherse avondmaalstekens ingezet om toegang tot het avondmaal te regelen.

Dr. A. Huijgen, docent aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, woont de RefoRC-conferentie in Bologna bij, die nog tot morgen duurt.