Onlangs vroeg iemand mij: „Heb jij al een navigatiesysteem voor in de auto?” Niet dus. „Dan heb ik er hier een voor je!” Ik heb het vriendelijk aangeboden geschenk afgeslagen. Naderhand vroeg ik me wel even af of deze afwijzing niet te cru was – al geloof ik toch van niet. Hier werd ik aan herinnerd bij het lezen van de bijlage “Mens en machine” (RD 16-4).

Te midden van allerlei interessante, verbazende en soms zelfs beangstigende artikelen over het gebruik van en samensmelting met machines was daar opeens een artikel over de amish – als een oase van rust. En ik vroeg me af: waarom staat dit artikel hier nu? Is dit inderdaad bedoeld als een artikel om even op adem te komen na de schrik van de (hyper)-moderne tijd? Of staat het er alleen als een interessante wetenswaardigheid, net als het artikel over de luddieten? Of misschien om, vanuit een zekere waardering, een verontrust geweten te sussen zodat we ons niet al te schuldig hoeven voelen over onze liefde tot de moderne techniek?

Stil

Ja, ook deze laatste optie kwam in mijn gedachten. En ze leidde tot de volgende gedachte: mogen we eigenlijk nog wel over de amish schrijven en lezen, als we niet bereid zijn om ons daardoor te laten beïnvloeden? Anders gezegd: moeten wij niet radicaler, en dus afwijzender, zijn in onze omgang met techniek?

Iedere week zijn er in deze krant wel verontrustende berichten te lezen over de invloed van informatietechnologie. Afkomstig uit eigen kring, maar vaker nog van daarbuiten. Over de gevaren van 3D-printers en het ”internet der dingen”. Over de schadelijke invloed van tablets op kleuters en van zoekmachines op het puberbrein. Over materialisme en pornoverslaving. Over gezagscrisis en generatiekloof, over cyberpesten en asociale media. Over concentratieproblemen en slapeloosheid. Over Appletempels en Google-alwetendheid. Over mensen die zich schepper, en bedrijven die zich verlosser wanen.

En dan? Dan blijft het stil. Ja zelfs: dan gaan we door. We zien uit naar de nieuwste versie, we hebben nog aardiger snufjes in onze nieuwste auto, we geven onze kinderen een smartphone zodra (of langzamerhand zelfs vóór) ze op de middelbare school zitten, we zijn zelf zestien uur per dag online en er is amper nog een ‘refo’ te vinden die niet met regelmaat het onchristelijke journaal bekijkt.

Wat blijft er over van de bede ”leidt ons niet in verzoeking”? En van Jezus’ woorden ”indien uw rechterhand u ergert, houw hem af”? Zeker, er is bezinning. En daar ben ik ook dankbaar voor, want een amodern mens als ik zou anders nauwelijks weten wat er zich afspeelt. Maar toch geloof ik dat we ons moeten afvragen: is bezinning op een ontwikkeling wel écht mogelijk als we er middenin zitten?

Mijding

Dit doet mij denken aan een bekende opmerking (die in elk geval vroeger gold): de gereformeerde gezindte komt er ook wel, ze loopt alleen twintig jaar achter. Dit werd meestal wat schamper gezegd. Alsof de gezindte dan maar net zo goed direct up-to-date kon zijn. Dit is echter naar mijn stellige overtuiging niet terecht. Want wie afstand bewaart, kan bekijken wat er in een ontwikkeling nu echt schadelijk is en wat niet.

Twee voorbeelden. De refo’s die geen tv hadden, zagen de gevaren daarvan vaak scherper dan zij die er wel één hadden (al werd er helaas ook weleens een karikatuur gemaakt van tv-bezitters). En het artikel over de amish beschreef hoe zij eerst de trekker buiten de deur hielden, maar hem later alsnog aanschaften, maar dan zonder luchtbanden (omdat gezien werd: het gevaar zat ’m niet in het werk op het land, maar in de bereikbaarheid van de stad). Terughoudendheid werkt als een filter.

Terughoudendheid is daarom nodiger dan ooit. Omdat ontwikkelingen zo snel gaan dat wij ze niet meer bij kunnen benen. Als wij in alles meegaan, dan dient het volgende ‘speeltje’ zich aan voor wij ons erop hebben bezonnen.

Graag zou ik willen dat we als gezindte daarom de optie van mijding ernstiger zouden nemen. Niet om een Nederlandse variant van de amish te worden, maar wel omdat er zo veel op het spel staat. Ten diepste gaat het toch om grote zaken als de zaligheid van ons en onze kinderen, de heiliging van het leven en de boodschap die wij hebben voor een wereld die opgaat en ondergaat in geld en techniek.

Vreemdelingen

Ik weet wel, er zijn ook gevaren aan zo’n houding. Ook is volstrekte afwijzing niet terecht. Bovendien zal matiging evenmin gemakkelijk zijn (om voor mijzelf te spreken: ik maak wel gebruik van een routeplanner via internet, bijvoorbeeld). Maar daarom is deze gezamenlijke bezinning ook juist zo nodig. Bezinning die gepaard gaat met radicaliteit en vanuit het levende besef dat wij vreemdelingen zijn op deze aarde.

De auteur is predikant van de hersteld hervormde gemeenten Andelst-Zetten e.o. en Ederveen.