Het innovatieve systeem van preek­ondertiteling is het resultaat van een lange route. „Alles hebben we in eigen beheer gedaan. Van bedenken tot ontwikkelen”, zegt Iman Peeman. Hij is vanaf het begin als een van de twee softwareontwikkelaars bij de werkgroep betrokken, die bestaat uit vijf leden van de gereformeerde gemeente in Hendrik-Ido-Ambacht.

„De predikant spreekt zijn woorden in de microfoon”, legt Peeman het proces van preekondertiteling uit. „Vervolgens worden de woorden naar een computer gestuurd, die achter in de kerk staat. De gesproken woorden worden door de software zo goed mogelijk omgezet in leesbare tekst. Tablets in de kerk kunnen via een draadloos netwerk in de kerk die leesbare tekst ontvangen.”

De tweede stap in het proces heeft de werkgroep de meeste energie gekost. „De spraakherkenningssoftware werkt op basis van klanken. Maar met Bijbels taalgebruik of de tale Kanaäns kan de software niet zo goed uit de voeten, dan verschijnen er heel vreemde woorden op het scherm.”

De werkgroep leerde de software nieuwe woorden aan, door de Bijbel („circa 8000 nieuwe woorden”), de psalmen, de Heidelbergse Catechismus en de Drie Formulieren in het systeem te zetten. „Verder moet het systeem de stem van de spreker optimaal herkennen. Daarom hebben we zogenaamde inleersessies gehouden, en hebben we de tekst van twee preken van onze predikant volledig gecorrigeerd.” Een tijdrovende klus, maar wel onmisbaar voor een zuivere spraakherkenning. „Bijbelse namen zoals Ahasveros en Metusalem werden bijvoorbeeld verkeerd weergegeven. Als de predikant sprak over Simson, las je op het scherm ”dat is zo”. Nu is gemiddeld 80 procent van de herkenning foutloos.”

Mobiel

De ervaringen van gebruikers zijn positief. Elna Vroon en Ankie Drooger, beiden lid van de gemeente in Hendrik-Ido-Ambacht, zijn doof. Voorheen waren ze aangewezen op een schrijftolk in de bovenzaal van de kerk, waar ook een videoscherm hangt. „Met een tablet kun je overal in de kerk gaan zitten. Zo kom je meer mensen tegen. Vroeger gingen we maar één keer naar de kerk, nu twee keer als dat lukt met de oppas”, aldus Vroon.

Drooger: „Het is fijn om de predikant in de kerk te zien, met mimiek en emotie. Het is fijn dat de preekondertiteling op de tablet gelijk loopt met de dominee, dan klopt de mimiek. Bij het dopen klopt elke zin en kun je precies zien wat de dominee op dat moment zegt.”

Toch blijven moeilijke woorden een struikelblok. Voor de meeste dove mensen blijft het Nederlands een ‘vreemde’ taal die ze niet goed kunnen lezen en schrijven. De leesvaardigheid van dove volwassenen haalt het niet bij het niveau van horende volwassenen. Vooral het vocabulaire van abstracte woorden vormt een struikelblok.

„De gebarentolk staat voor hen daarom nog steeds op nummer één”, geeft Peeman aan. „Die vertaalt moeilijke woorden. Bovendien: woorden in zichzelf geven geen expressie weer, dat doet een gebarentolk wel. Maar als de tolk niet aanwezig is, kunnen ze dankzij preekondertiteling toch naar de kerk.”

De werkgroep voegde ook de ledengids toe aan het systeem, zodat de gebruikers ook de afkondigingen goed kunnen volgen.