Saudi-Arabië is feitelijk een theocratie en de legitimiteit van de koning is van religieuze aard. Het Amerikaanse onderzoeksbureau Gallup publiceerde in 2012 een groot onderzoek naar religiositeit in de wereld en de resultaten waren zeker voor Saudi-Arabië verrassend te noemen. Op de ranglijst van de meest religieuze landen ter wereld bezette Saudi-Arabië de 24e plaats. Volgens het onderzoek omschreef 75 procent van de Saudiërs zichzelf als religieus, terwijl 5 procent van de ondervraagden zich overtuigd atheïst noemde. Dit zijn opvallende cijfers, die opmerkelijk genoeg in de buurt van die van de Verenigde Staten kwamen.

Erosie

In veel Arabische landen blijkt de opkomst van de politieke en fundamentalistische islam paradoxaal genoeg tot een sluipende erosie binnen de islam te leiden. De politieke islam hanteerde altijd de slogan dat ”de islam de oplossing is”. Dit was een comfortabel uitgangspunt toen de islamisten in de oppositie zaten of zelfs verboden waren. Dit veranderde echter met de Arabische lente, die in een aantal landen vertegenwoordigers van de politieke islam aan de macht bracht. Algauw bleek dat de islam als oplossing niet of onvoldoende werkte, wat vooral bij veel jongeren tot ontgoocheling leidde. De fundamentalistische islam op zijn beurt werd steeds meer geassocieerd met onverdraagzaamheid en geweld, en veel jonge moslims begrepen niet hoe die zaken te rechtvaardigen waren met religieuze uitgangspunten.

Internet

Het is een goed bewaard geheim dat er in een aantal islamitische landen, waaronder de Arabische Golfstaten, een ondergrondse atheïstische communiteit bestaat. De leden treffen elkaar vooral in de virtuele wereld van internet. De niet-virtuele wereld blijkt namelijk vaak gevaarlijk te zijn. Saudi-Arabië heeft op atheïsme gevangenisstraffen gezet. Niet de doodstraf, maar die wordt wel toegepast in gevallen van blas­femie. En de scheidslijnen tussen atheïsme en blasfemie blijken vaak nogal wazig te zijn. Zo moest de zelfverklaarde Saudische atheïst Hamza Kashgari in 2012 zijn land ontvluchten nadat hij op Twitter had geschreven niet te geloven in de goddelijke zending van de profeet Mohammed.

Vorig jaar veroorzaakte Osama Dorra nogal wat ophef in Egypte. Dorra was jarenlang actief geweest voor de moslimbroeders, maar hij schreef teleurgesteld en verbitterd „dat hij besloten had de islam als religie in de wacht te zetten.”

Vervreemd

Radicale salafisten blijken een belangrijke rol te spelen bij dit proces. Zo verkondigde de salafistische prediker Yasser Borhamy op de Egyptische televisie dat het verbod op slavernij in de Egyptische grondwet niet-islamitisch is en dat Allah van moslims eist dat ze christenen haten. Door dit soort uitspraken voelde een groeiend aantal moslims zich vervreemd van hun religie.

De Egyptische journalist Mohammed Abdelfattah concludeerde dat er in Egypte sprake is van een „ongekende golf van scepticisme, sociale secularisatie en atheïsme.” Uiteindelijk alarmeerde deze ontwikkeling ook salafistische leiders in Egypte. Nageh Ibrahim, van de radicale Egyptische beweging al-Djama’at al-Islamiyyah, betreurt het dat „de islamisten in Egypte erin geslaagd zijn om de islam in de harten van vele Egyptenaren te onttronen.”

Jabir is het pseudoniem voor een Saudische jongeman die werd geïnterviewd door een website in het Midden-Oosten. Hij is een overtuigd atheïst en werd gevraagd of zijn overtuiging hem niet isoleerde binnen de Saudische samenleving. Zijn antwoord was verrassend. Hij verklaarde „dat het werkelijk gemakkelijk was. Een grote groep van mijn schoolvrienden verliet ook in het geheim de islam. Ik was gechoqueerd door het grote aantal mensen dat ik in Saudi-Arabië ontmoette die allen atheïst bleken te zijn.”

Evangelisatie

Een atheïst uit Koeweit zegt desgevraagd dat hij regelmatig naar de Libanese christelijke zender al-Nur kijkt. Het groeiende aantal atheïsten in het Midden-Oosten biedt christenen wellicht kansen en mogelijkheden voor evangelisatie. Evangelisatie is echter in vrijwel alle Arabische landen bij wet strafbaar. Geestelijken die benaderd worden met een doopverzoek staan daarom onder grote druk.

Een geestelijke vertelt hoe hij „op het nippertje aan een groot gevaar was ontsnapt.” Hij was door een islamitische jongeman benaderd, die kenbaar maakte christen te willen worden. De geestelijke verklaarde zich bereid om samen de Bijbel te gaan lezen, maar hij kreeg na enkele ontmoetingen „het onbestemde gevoel dat er iets niet klopte.

Daarop riep hij de hulp in van enkele gemeenteleden, die de jonge­man in kwestie na een catechesebijeenkomst heimelijk volgden. Enkele straten verder stapte de man in een grote zwarte auto die op hem stond te wachten en waarin zich enkele mensen bevonden. Het was duidelijk, aldus de geestelijke, dat ze van de „diensten” waren en wilden uitzoeken „of ik in zou gaan op het verzoek een moslim te dopen. Het zou me in de gevangenis hebben gebracht.”