In het noordoosten van Kazachstan staat in grote, opvallende witte letters ”Kazachstan” op de groene heuvel die oprijst bij de stad Oskemen. Toen het teken werd opgericht in 2009, kennelijk als uiting van Kazachs patriottisme, leek het het vanzelfsprekende te bevestigen. Maar nu de Russische president Poetin zichzelf opwerpt als beschermer van Russen overal in de wereld –en met dat argument de Krim annexeerde– lijkt de slogan toepasselijker dan ooit. In ieder geval voor de Kazachse leiders in de hoofdstad Astana.

De Oekraïense crisis dreigt de loyaliteit van de etnisch diverse bevolking van Kazachstan op de proef te stellen, in het bijzonder bij de Russische minderheid in het land die zich vooral in het noorden bevindt. De politiek in Astana loopt al vooruit op mogelijke ontwikkelingen: begin april werd de wet aangepast, waardoor nu hoge straffen staan op openbare oproepen tot separatisme.

In Kazachstan is 22 procent van de bevolking etnisch Russisch. Aan de 7000 kilometer lange grens met Rusland is de concentratie Russen nog veel hoger. En Poetins argument om de Krim binnen te vallen –het beschermen van Russen in het buitenland– baart de Kazachse regering zorgen.

Opruiende verklaringen van Russische nationalisten over Noord-Kazachstan hebben olie op het vuur geworpen en een ongewone diplomatieke spanning veroorzaakt tussen de nauwe bondgenoten Moskou en Astana. Weliswaar nam Moskou afstand van de opruiende retoriek, maar er werd niet expliciet uitgesproken dat Rusland afziet van claims op Kazachs grondgebied.

Astana mag dan in verhoogde staat van paraatheid zijn, de Russisch-sprekende gemeenschap in Oskemen blijft rustig onder de nationalistische uitbarstingen.

Enerzijds weerklinkt in de visie van de meeste etnische Russen de officiële lijn van Astana: President Nazarbajev noemde de nieuwe regering in Kiev eerder „neo-fascistisch” en ging tekeer tegen de Oekraïense „discriminatie van minderheden.” Daarmee oogstte hij applaus van de etnisch-Russische leiders.

Aan de andere kant brengt de Russische interventie in Oekraïne de vraag met zich mee wat er gebeurt als Moskou besluit dat de Russisch-sprekenden in Kazachstan bescherming nodig hebben. Dit scenario werd door etnische Russen die spraken met persbureau EurasiaNet.org, echter zonder uitzondering verworpen. Zij beweren dat het beleid van Nazarbajev, dat al jaren gericht is op het bijeenhouden van de etnische groepen in het land, een dergelijk scenario uitsluit.

„De situatie in Kazachstan is totaal anders dan die in Oekraïne”, aldus Vadim Oboekov, plaatsvervangend hoofd van het het Russisch Cultureel Centrum. „Er zijn hier geen confrontaties tussen Kazachen en Russen.” Volgens krantenuitgever Jevgeni Tsjerkasin weet Nazarbajev de balans tussen het beschermen van de rechten van minderheden en de belangen van de meerderheid van Kazachen, goed te bewaren.

In Oskemen zijn sommige etnische Kazachten „bang” dat Rusland, zij het ergens op een onduidelijk moment in de toekomst, zich Kazachs grondgebied zal toe-eigenen, zegt Kenzhebaj, een inwoner van Oskemen van middelbare leeftijd. Hij wil zijn achternaam niet geven. Veel anderen geloven echter ook dat de nauwe band met Rusland Kazachstan de beste bescherming biedt: Astana kan zijn soevereiniteit beter bewaren door zich op te stellen als vriend van Moskou, dan als vijand.

Russen op straat vinden het idee van oprukkende Russen onzinnig. „Ik geloof werkelijk niet dat Rusland uit is op een deel van dit land”, zegt Viktor Tsjernsjev, een technicus. „Waarom zou Rusland dat willen?”