Oekraïne zal Europa, dus ook Nederland, de komende maanden voor ingewikkelde vraagstukken plaatsen. Het is daarom zinvol om te reflecteren op de Balkanoorlog. Er zijn namelijk meerdere opvallende overeenkomsten tussen de oorlog in Bosnië en de onrusten in Oekraïne: de inzet van het Westen, de etnische drijfveren maar ook de (verborgen) agenda van Poetin en de beeldvorming in de media.

Op 3 maart 1992 verklaarde president Alya Izetbegovic na een referendum Bosnië tot een zelfstandig land. Gesteund door de Servische leider Milosevic wisten de Bosnische Serven in korte tijd hun positie militair te consolideren, waarna de etnische zuiveringen begonnen. Bosnië ligt op het snijpunt van historische invloeden, wat leidde tot een confrontatie tussen orthodox christendom, communisme, nationalisme en een tamelijk vrije vorm van islam. De Servische regering gebruikte maar al te graag de onrust in Bosnië om het ideaal van Groot-Servië te realiseren.

Na het Akkoord van Washington op 18 maart 1994 klaarde de lucht voor de zwaar lijdende Bosniërs eindelijk op. Vooral toen de Verenigde Staten het wapenembargo eenzijdig verlichtten en onder president Clinton munitiebunkers en andere harde doelen van de Bosnische Serviërs door F-16 jachtbommenwerpers werden gekraakt als waarschuwing aan Belgrado. Uiteindelijk wist de NAVO met Operation Deliberate Force de Serviërs te vermurwen. Het befaamde Akkoord van Dayton luidde pas op 14 december 1995 een definitief einde in van de vijandelijkheden in een totaal ontwricht Bosnië.

Volharding

Het ligt niet voor de hand dat het Westen werkeloos zal toezien hoe na de Krim ook het hele Oekraïense moederland wordt onderworpen aan een autoritair, onbehouwen en onbetrouwbaar regime. Hoewel Oekraïne geen NAVO-lid is, zal noch Amerika noch Europa naast zijn deur een tweede Syrië tolereren. Maar het kan wel veel voeten in aarde hebben voordat daadwerkelijke en effectieve wapenleveranties op gang komen aan Oekraïners die zich verzetten tegen de Russen. De volharding waarmee het Bosnische leger vocht was en is voorbeeldig.

Hier liggen meer interessante lessen gespiegeld voor de regering in Kiev. Wanneer de Russische horden hun achtertuin binnendringen, zal dat gedisciplineerd en zeer professioneel gebeuren. Het gaat Poetin om een Groot-Rusland, waarbij een onafhankelijke, democratische en westers georiënteerde staat in de zuidflank onduldbaar voor hem is. Daarom zal, bij een waarschijnlijk treffen, een overmacht aan vuurkracht de Oekraïense militaire weerstand, voor zover daarvan sprake is, in no time totaal verlammen. Dat is een recept waar het Russische leger zeer vertrouwd mee is. Toch behoeft dit nog niet de finale te betekenen voor de op Europa georiënteerde en zwaar bestookte Oekraïners.

Het Bosnische leger wist zich destijds in razend tempo te professionaliseren. Het wist zich in de keiharde confrontaties met de ervaren en tot de tanden gewapende tegenstanders tegen alle verwachtingen in te handhaven en meer dan eens het initiatief over te nemen.

Camouflage

Dit gegeven betekent dat de militaire situatie voor Oekraïne zeker niet hopeloos is. Het is wel van groot belang dat de regering in Kiev aan legitimiteit wint, dat de vele interne tegenstellingen door krachtig leiderschap worden overbrugd en dat strategisch-militaire investeringen worden gedaan. Het is de vraag of Moskou hun de tijd gunt om te werken aan een geloofwaardige defensie.

De tijd werkt echter uiteindelijk in Ruslands nadeel. Rana Foroohar schreef terecht in het Amerikaanse weekblad Time: „De economische wereld gaat op zijn kop. De petrostaat van Poetin zal hoogstwaarschijnlijk imploderen! De oorlog is al gewonnen, maar niet door Poetin.”

Poetin is een mannetjesputter. Misschien is zijn gedrag wel een camouflage voor zijn nihilisme, een uiting van de ongeremde vernietigingsdrang van de ontwortelde mens.

De Russische economie drijft nu op grondstofprijzen, niet op menselijke en technologische kwaliteiten. Hoewel een vergelijking tussen Servië en Rusland snel mank gaat, werd en wordt in beide landen het staatsnationalisme zonder scrupules gebruikt om politieke doelen te bereiken.

Voorportaal

De oorlog in en om Bosnië was van meet af een mediaoorlog. Radio en televisie (made in Belgrado) hersenspoelden de eenvoudige Serviër.

Dit speelt nu weer een doorslaggevende rol in de propaganda die de Russische staatsmedia voeren tegen Oekraïne. In dit verband schreef Robert van Voren, hoogleraar sovjetologie, in NRC Handelsblad: „Begin een mediaoorlog tegen Poetin. De Russen hebben geen goede toegang tot de feiten. We doen te weinig, veel te weinig, in die richting. De crisis in Oekraïne is nog lang niet over; het is waarschijnlijk pas het begin. En het is temeer belangrijk, omdat wat er nu met Oekraïne gebeurt, het voorportaal is van wat er nog gaat komen: het einde van het Sovjettijdperk in Rusland zelf.”

Oekraïne kan de springplank worden voor een westerse mentaliteit. Fundamentele vraag is natuurlijk of dat vanuit orthodox-christelijk oogpunt zo is toe te juichen, maar dat is een andere kwestie.

Bosnië was en is een Europees openluchtlaboratorium. Laten we hopen dat de daar geleerde lessen ons helpen te voorkomen dat heel Oekraïne over enige tijd zo zwartgeblakerd is als het Maidenplein in Kiev.

De auteur is lezer te Rotterdam.

Bosnië spiegel voor Oekraïne

Bosnië is een spiegel voor Oekraïne