„Kijk, die maken wij!” Dat zei een bestuurslid van DISK tegen mij toen we in Utrecht over straat liepen, en hij wees op de trottoirband. De man was trots op het product van zijn arbeid. Maar het landelijk bureau Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken (DISK) staakt de werkzaamheden. Opnieuw verdwijnt er zo een interkerkelijke beweging, bij gebrek aan voldoende financiële middelen. Er is in deze krant een paar maanden geleden al eens aandacht aan besteed. In juni vindt een afscheidsbijeenkomst plaats.

Het arbeidspastoraat DISK werd opgericht in de jaren na de Tweede Wereldoorlog door bevlogen mensen uit bedrijven en kerken. Rooms-katholieke bedrijfsaalmoezeniers en protestantse industriepredikanten waren aanwezig in de mijnen, op bedrijven in de Amsterdamse en Rotterdamse havens, bij de Hoogovens, in Twente, in de streek van de Gelderse IJssel, in Den Haag onder ambtenaren; bijna overal in Nederland. In de jaren zeventig en tachtig waren er zo’n vijftig rk-bedrijfsaalmoezeniers en twintig protestantse industriepredikanten werkzaam om het proces van industrialisering te begeleiden met kerkelijke zingeving.

Het arbeidspastoraat vervulde jarenlang een rol in het bedrijfs­leven, net zoals de legerpredikanten en -aalmoezeniers dat doen in de krijgsmacht en de studentenpastores aan de universiteiten. Ook in Duitsland, Engeland en andere landen komen dergelijke kerkelijke functies voor.

Ter ondersteuning van dit arbeidspastoraat werd in 1972 het oecumenische landelijk bureau DISK opgericht. Van hieruit werden talrijke projecten opgezet; over geloof en economie, de kwaliteit van arbeid, de arbeidsverhoudingen in de zorg, over onbetaalde zorgarbeid, over duurzaamheid in kerken, over maatschappelijk verantwoord ondernemen, over armoede, sociale zekerheid en schulden.

Elk jaar werd er werkmateriaal gemaakt voor bij de biddag en de dankdag voor gewas en arbeid en de zondag van de arbeid. Hierbij kwamen onderwerpen op het gebied van Evangelie en industrie 
–zoals de naam van de protestantse stichtingen luidde–, van geloof en arbeid, van religie en economie, van kerk en werk, van zingeving en doen aan de orde.

Gemis

Aan het eind van de vorige eeuw begon door een gebrek aan financiële middelen de langzame afbouw van dit arbeidspastorale werk. De laatste als zodanig werkzame arbeidspastor –in Bergen op Zoom– ging onlangs met pensioen.

Daarmee verdwijnt er een beweging uit de kerken die aandacht vroeg voor de mens in zijn of haar werkomgeving. Een gebied waaraan kerken, priesters, dominees en kerkelijke groepen doorgaans te weinig aandacht besteden. Deze traditionele kerkelijke functionarissen begeleiden het leven van de mens wel bij zijn geboorte, zijn huwelijk en zijn overlijden, maar verzuimen systematisch aandacht te besteden aan het betaalde en onbetaalde werk dat de mensen dagelijks verrichten, met al de bijbehorende lusten en moeiten. In de kerkelijk liturgieën is er weinig aandacht voor. In de inhouds­opgave van het nieuwe liedboek van de protestantse kerk komt het onderwerp niet voor.

De bedrijfspastor stond naast de mensen in hun werkomgeving, met hun persoonlijke moeiten, hun frustraties, hun omgang met collega’s. Hij of zij praatte met hen, bad met hen, overlegde, begeleidde hen bij ontslag, bij stakingen, overplaatsingen, bij onenigheid, maar ook bij hun promotie, vierde jubilea, hun zakelijke successen, hun technische verworvenheden. Er waren vieringen op bedrijfsterrein en er buiten. En ook waren zij betrokken bij de thuissituatie van werknemers die de band met hun plaatselijke kerk hadden verloren of nog niet gevonden. Daarmee hielden de arbeidspastores zich bezig, en hun verdwijnen is een groot gemis voor de kerken en de samenleving.

Aanvankelijk was er structurele financiering door de kerken en bedrijven. Later werden de middelen verkregen uit projecten. In deze eeuw namen de structurele bijdragen zowel als de projectfinanciering echter steeds meer af.

Bezield leven

Gelukkig zijn er nog een paar traditionele en ook nieuwe initiatieven op dit gebied. Zo is er een dominee bij de baggeraars, die bij bijvoorbeeld een bedrijfsongeluk in Saudië-Arabië daarheen vliegt ter begeleiding van de werkers ter plaatse. En sinds een paar jaar is er in Amsterdam rond het project ”Zingeving Zuidas” van ds. Van Zwieten aandacht voor de zakelijke wereld.

Het eigenlijke werk van DISK gaat niet geheel verloren. Het wordt voortgezet door Trinus Hoekstra, de huidige mededirecteur van DISK, in het kader van de dienst Kerk in Actie afdeling binnenland van de PKN.

Het arbeidspastoraat DISK staat voor bezield christelijk leven midden in de maatschappij van economie en werk, in dienst van de Heer der kerk. Het Evangelie is niet alleen voor de zondag, maar ook voor door de week. Ik hoop dat kerken zich dat blijven realiseren.

De auteur was penningmeester bij DISK.