Tot de onverwacht teruggekeerde collectie met een waarde van rond de 40 miljoen euro behoren vele uitgaven van atlassen van Willem Blaeuw uit de periode 1620-1640 en een editie uit 1644 van Jan Huygen Linschotens Oost-Indische reisbeschrijving, de ”Itinerario voyage ofte schipvaert naar Oost ofte Portugaels Indien”.

Een beetje Indië-kenner weet meteen waar het over gaat. De exemplaren van de beroemde Nederlanders behoren tot de crème de la crème in de internationale bibliotheekwereld, maar de KB was ze als gevolg van diefstal jarenlang kwijt. Totdat het Britse veilingbedrijf Christie’s er recent een paar ter verkoop kreeg aangeboden.

Het bedrijf kreeg gezien het absoluut unieke karakter van de boeken het vermoeden dat er iets niet klopte, belde naar de KB in Kopenhagen en al gauw resulteerde dat in de opheldering van de diefstal, die zich afspeelde in de periode 1968-1978. De diefstal wordt gezien als de grootste cultuurroof ooit in Denemarken, zowel qua aantal als qua waarde, en in ieder geval minstens even betreurenswaardig als de ontvreemding van de Guldhorn (gouden hoorn) van Gallehus in 1802. Ook de uit de 5e eeuw stammende Guldhorn was een onvervangbaar cultureel monument, waarvan het verlies tot op de dag van vandaag door de wetenschap nog maar nauwelijks is verwerkt. De Guldhorn komt echter nooit meer terug, want die is omgesmolten door de dief en dat is het grote verschil met de boekenaffaire die het leven van de KB-beheerders zo zuur heeft gemaakt.

Saillant detail is dat de werken tien jaar lang stelselmatig mee naar huis blijken te zijn genomen door een bibliothecaris. Tenminste, daaraan wordt op het ogenblik nauwelijks meer getwijfeld. De man zelf kan niet meer ter verantwoording worden geroepen, want hij is inmiddels overleden. Het waren zijn vrouw en zijn zoon die na zijn overlijden naar Christie’s zijn gestapt in een poging de collectie te gelde te maken. De experts noemen dit onbegrijpelijk, omdat de vrouw zich had moeten realiseren dat ze vrijwel direct door de mand zou vallen. De 68-jarige vrouw en haar zoon zitten sinds begin vorige maand in voorarrest, streng geïsoleerd van contact met de buitenwereld in verband met het politieonderzoek. In totaal zijn van eind jaren ’60 tot eind jaren ’70 meer dan 3000 boeken gestolen uit de KB, waarvan er nu 1800 zijn teruggevonden in de woning van de overleden bibliothecaris. Naar nog eens 1400 is de politie nog op zoek. Mogelijk zijn die doorverkocht, maar men weet het gewoon nog niet. Behalve de genoemde Nederlandse werken omvatte de door de bibliothecaris ’geleende’ collectie onder meer vele honderden originele drukken van werken van Luther, Thomas Moore, John Milton, de astronomen Tycho Brahe en Johan Kepler en Immanuel Kant.

Dat er grote gaten in de collectie waren geslagen ontdekte de KB-leiding overigens pas in 1975. Omdat de politie er toen niet in slaagde de zaak op te helderen heeft dit het personeelsklimaat in de nationale bibliotheek langdurig grondig kunnen bederven. Iedereen verdacht iedereen op het laatst, zo valt op te maken uit het relaas van KB-directeur Erland Kolding Nielsen. Volgens hem kun je van de overleden dader hoe dan ook niet zeggen dat hij geen verstand heeft gehad van zijn vak. „Hij moet doelgericht uit zijn geweest op de kostbaarste exemplaren”, aldus Kolding Nielsen.