Hoewel veel burgers door de wisseltruc iets van hun dit jaar ‘weggenivelleerde’ geld in 2015 terugzien, zullen de heren politici met hun deal waarschijnlijk niet het al jaren afkalvende vertrouwen van burgers in hun beroepsgroep weten te herstellen.

Na de afgelopen weken consequent ”nee” te hebben verkocht aan iedereen die in de opverende economie en het teruglopende overheidstekort aanleiding zag om na jaren van knijpen eindelijk weer eens wat lasten te verlagen –„geen geld, de schatkist is leeg, kom zelf maar kijken”–, toverden VVD en PvdA plots een behoorlijk konijn uit hun hoge coalitiehoed tevoorschijn. In ruil voor het schrappen (wens PvdA) van de in het regeerakkoord overeengekomen strafbaarstelling van illegaliteit, krijgt de VVD 500 miljoen om de arbeidskorting voor inkomens van ruim 1 keer modaal (40.000 euro) tot 3,5 keer modaal (116.000 euro) op te plussen.

Hoewel het schrappen van ”de strafbaarstelling” ook voor de VVD zo langzamerhand wel degelijk een probleem was geworden –een boze CU, een mogelijke opstand in de Senaat én het schrikbeeld om na de Marokkanenuitspraken van Wilders op dit punt afhankelijk te moeten zijn van de PVV– was de worsteling van de PvdA met het thema toch nog een tikkeltje groter.

Dat de sociaaldemocraten moesten leveren om er alsnog een streep door te zetten –zoals de VVD vlak na de formatie moest ‘betalen’ toen de partij na een interne opstand de inkomensafhankelijke zorgpremie van tafel wilde– stond dus al vast. De extra nivellering die de VVD destijds moest slikken, wordt nu voor een deel weer teruggedraaid.

Toch is de prijs die Samsom –die eerder stelde als politiek leider van de PvdA rond de strafbaarstelling het belangrijkste te hebben gegeven wat hij had, namelijk „zijn woord”– betaalt, relatief gering. Om het douceurtje te regelen voor wat vicepremier Asscher dinsdag trachtte te framen als „de middeninkomens”, maar wat in werkelijkheid vooral de hogere inkomens zijn, hoeft er waarschijnlijk niet op andere terreinen te worden bezuinigd. De 500 miljoen aan lastenverlichting wordt vrijgespeeld doordat verschillende eerder geraamde uitgavenposten, zoals in de sociale zekerheid en bij de kinderopvangtoeslag, toch wat mee lijken te gaan vallen.

Omdat het meevallers aan de uitgavenkant betreft, hoeft dit geld niet (zoals wel verplicht is bij meevallende inkomsten) te worden gebruikt om het begrotingstekort verder terug te dringen.

Nu wordt de verwachtte meevaller echter uitgegeven aan lastenverlichting. Dat gebeurt door de geplande inkomensafhankelijke afbouw van de arbeidskorting vanaf 2015 niet al bij een inkomen van 42.000 euro te laten starten, maar bij 49.000 euro. Dat resulteert netto in een extraatje voor de huishoudens met inkomens van 42.000 tot ruim 110.000 euro van om en nabij de 300 euro op jaarbasis.

Bij dit strooigoed zal het de komende weken niet blijven. Net als vorig jaar zullen VVD en PvdA deze maand met de ”constructieve drie” (D66, CU en SGP) onderhandelen over de begroting voor volgend jaar. Brussel wacht, en wil uiterlijk op 1 mei duidelijkheid. Volgens ingewijden starten al komende week de oriënterende gesprekken tussen de financieel woordvoerders van de „meest geliefde” oppositiepartijen en minister Dijsselbloem van Financiën.

Die probeerde dinsdag de schade van nieuwe grepen in zijn schatkist alvast te beperken door te benadrukken dat, na het extraatje van 0,5 miljard, het geld écht op is. „Voor méér, zeg ik tegen ieder die nog wensen heeft, zie ik geen ruimte.” De vraag is wie hem, nadat hij diezelfde zinnen in de afgelopen weken al vaker opdreunde, na dinsdag nog gelooft.

D66, CU en SGP zullen uit electorale motieven niet tornen aan de invulling van de nu uitgedeelde 0,5 miljard, maar daarbovenop iets extra’s willen realiseren. Lastenverlaging –maar nu óók voor de lagere inkomens–, extra geld voor de decentralisatie van zorg naar gemeenten én meer centen voor Defensie lijken de belangrijkste contouren van een naderend akkoord. Meevallers in de uitgaven en een groeiende economie werken daarbij als smeerolie. Na eerder vooral te hebben moeten geven (door steun te verlenen aan een weergaloze lastenverzwaring) achten D66, CU en SGP de tijd rijp om ook wat te nemen.