Het houdt maar niet op in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Na diverse kortingen van overheidswege betekent de overheveling van de jeugd-ggz naar de gemeenten per 1 januari 2015 een nieuwe uitdaging voor alle partijen. Ook de komst van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) vraagt een grondige heroriëntatie. Financiële buffers staan onder druk of zijn zelfs verdwenen; veel medewerkers hebben hun baan verloren. De instelling GGZ Centraal krimpt met 200 fte in. Vergelijkbare berichten kwamen eerder van onder meer Altrecht, Lentis en Yulius. Die krimp doet pijn, bij organisaties, maar ook bij cliënten.

Voor christelijke ggz-instellingen zijn al deze kantelingen extra intensief. Een landelijke speler als Eleos moet, evenals andere instellingen, meedoen in aanbestedingsronden in een heel aantal gemeenten. Regionale (seculiere) spelers zijn daarbij op het eerste gezicht in het voordeel. Andere instellingen staan daarom voor de taak hun meerwaarde goed voor het voetlicht te brengen.

Het bestaansrecht van een christelijke ggz-instelling is niet vanzelfsprekend. Dat hebben de moeilijkheden in de achterliggende jaren bewezen. Tegelijkertijd biedt de situatie ook een kans om nieuwe inspiratie te vinden en vooruit te kijken. Wat is christelijke ggz? Waarom is die waardevol? Hoe kunnen we klanten met nieuw vertrouwen welkom heten? Die vragen worden hoe langer hoe belangrijker.

Het bestaansrecht van christelijke ggz is ermee gemoeid of we helder kunnen maken waar het ”christelijke” voor staat. De naam ”Eleos” betekent ”barmhartigheid”. Dat verwijst naar Gods barmhartigheid in Christus. Dat is een hoge inzet, die we telkens opnieuw moeten waarmaken. Waar dat gebeurt, is het een kwestie van genade. Die hoge inzet laat zich concreet maken op vier deelgebieden – vier C’s.

Contact. In de christelijke ggz maakt de cliënt contact met iemand die zijn of haar achtergrond begrijpt. Iemand die werkt vanuit het besef dat het typisch christelijk is om het allereerst van de levende God te verwachten. Het contact is niet puur op de hulpverlening gericht, maar is ook een ontmoeting tussen mensen voor wie zonde en genade, geloof en God geen lege begrippen uit een ver verleden zijn.

Deze herkenning leidt als het goed is tot echt contact over de hele linie. Uit onderzoek blijkt dat een goed contact met de hulpverlener een van de beste voorspellers is van het succes van een behandeling.

Combinatie. Er liggen tal van vragen op het snijvlak van geloof en hulpverlening. De christelijke ggz biedt een combinatie van beide. Wat is zondebesef en wat is depressie? Wat past er bij christelijke nederigheid en ootmoed enerzijds, maar wat is een ongezonde ontwikkeling van het zelfbeeld anderzijds? Er wordt gewerkt aan een kenniscentrum voor dit soort vragen. Want als de christelijke ggz ergens goed in moet zijn, dan toch hierin.

Comfort. In een beschermende woonvorm woon je elke dag, jarenlang. Mensen zitten er niet voor niets, maar vanwege een bepaalde kwetsbaarheid. Soms is het omgaan met veranderingen heel erg moeilijk. Dan wil je dat een woonvorm in het verlengde ligt van wat een cliënt van huis uit heeft meegekregen. Dat biedt comfort voor de cliënt zelf en voor de omgeving, die een geliefde met een gerust hart kan toevertrouwen aan een woonvorm.

Hopelijk is het niet nodig dat we eerst op grote schaal gaan zien wat het betekent als ‘onze’ mensen in seculiere woonvormen terechtkomen, voordat we gaan beseffen hoe belangrijk onze woonvormen zijn. Die zijn het meer dan waard om ons voor in te zetten.

Context. Hulpverlening werkt niet met oogkleppen op. Elke hulpverlener zal ook de context waarin de cliënt zich bevindt, erbij betrekken. Juist christelijke ggz kan daarbij breder kijken dan alleen de directe familiekring. We kennen de potentiële kracht van een kerkelijke gemeente. Ook het kerkelijk pastoraat en diaconaat komen hierbij in beeld. In veel gevallen zijn die onderdeel van de oplossing, een netwerk waarin cliënten extra steun ontvangen.

Droom

We moeten juist nu eerlijk nagaan of de christelijke ggz in het verleden in alle C’s wel zo goed is geweest. Een crisis is hard en pijnlijk voor cliënten, medewerkers en verwijzers. Maar het kan ons ook weer beter in contact brengen met onze bestaansgrond, onze opdracht in de samenleving.

Natuurlijk wordt dat niets zonder die andere C – die van de cliënt. Wachtlijsten zijn er niet meer, dus daar kan het niet aan liggen.

Na de droom komt het bouwen. Bij Eleos wordt inmiddels hard gewerkt aan elk van de vier aandachtsgebieden, in de overtuiging dat christelijke ggz onverminderd belangrijk en waardevol blijft.

De auteurs zijn respectievelijk raad van bestuur en lid van de raad van toezicht van Eleos. Dit artikel is een bewerking van de lezingen die zij verzorgen tijdens het inspiratiedebat dat Eleos vandaag belegt.