Tien jaar geleden viel de term ”Business as Mission” voor het eerst, op een vergadering van het Lausanne Comité voor Wereldevangelisatie. Hoe staat het er nu voor met deze vorm van zending bedrijven? Is het dé manier geworden, of is deze term bij het merendeel van de betrokkenen inmiddels in de vergetelheid geraakt?

Ruim elf jaar –van 1997 tot 2008– woonde Arco de Leede met zijn gezin in Jemen. De eerste drie jaar werkte hij in een „stereotiep zendingsziekenhuis met een goede reputatie.” Hij was er financieel directeur en had het er goed naar zijn zin. Er werkten zo’n honderd mensen.

In het ziekenhuis ontmoette De Leede ook collega’s die hun werk als een noodzakelijk kwaad zagen en liever tijd staken in de verbreiding van het Evangelie buiten werktijd. „Ik heb me daar altijd over verbaasd. Je getuigenis ligt juist in je werk. Pas hoorde ik dat christenen in Sudan op de werkvloer een slechte naam hebben. Ze zijn niet trouw en komen gerust een uur te laat omdat ze de avond ervoor een Bijbelstudie hielden in de kerk. Of ze vertrekken eerder van hun werk vanwege een belangrijke kerkelijke vergadering. Zulk gedrag zet natuurlijk kwaad bloed bij islamitische collega’s die wel goed hun werk doen.”

Internetcafé

Na drie jaar in het ziekenhuis te hebben gewerkt, zette De Leede een computerbedrijf op, samen met een bevriende Jemeniet. „Het was eigenlijk een soort internetcafé. Aanvankelijk liep het heel goed. Wat je dan ziet, is dat anderen ook internetbedrijfjes gaan starten. Binnen een halfjaar waren er twintig. Het ging nog wel even goed, maar na mijn vertrek naar Nederland is het bedrijf toch ten onder gegaan.”

Geloof wérkt

”Geloof wérkt” is de nieuwe slogan van Interserve Nederland, waarvan De Leede sinds mei 2012 directeur is. „Deze tekst vat de holistische visie van waaruit wij ons werk doen goed samen. Met holistisch bedoelen we dat we letten op alle facetten van het leven. Alles is in onze dienstverlening inbegrepen. We proberen oog te hebben voor de materiële, lichamelijke en geestelijke noden en behoeften van de mens. In woord én werk getuigen onze partners van Jezus Christus. Op dit moment zijn het er zo’n vijftig, de helft uit traditionele kerken en de helft uit evangelische gemeenten.”

Bewust noemt De Leede de mensen die via Interserve zijn uitgezonden ”partners”. Interserve heeft geen eigen projecten, maar de partners, de zendelingen, worden gedetacheerd in projecten van hulporganisaties of bedrijven. „We zenden geen mensen uit als hun gemeente geen roeping heeft om hen te ondersteunen. Behalve het geld is uiteraard ook juist het gebed van een thuisfront nodig. Enkele partners zijn financieel zelfstandig, maar veelal hebben zij een thuisfrontcommissie achter zich die voor hen fondsen werft.”

Interserve begeleidt zowel uitzendingen die langer dan twee jaar duren als uitzendingen voor de kortere termijn. De voorkeur van de organisatie gaat uit naar langetermijnuitzendingen, „omdat je dan echt relaties met mensen kunt opbouwen.” Zo’n 80 procent van alle Nederlandse partners zit voor langere tijd in het buitenland.

Samen eten

Van de 800 Interservepartners die wereldwijd actief zijn, hanteren er 50 het concept Business as Mission (BAM). Een groeiend aantal, vertelt De Leede. „Business as Mission is niet ons unieke concept, maar we zijn er relatief wel meer mee bezig dan andere organisaties in ons werkveld.”

BAM’ers starten een bedrijf op als iedere andere zakenman. „Het liefst een bedrijf dat grote impact heeft. Het moet winstgevend zijn, zodat de omgeving er respect voor krijgt. En de leiding moet goed met de schepping omgaan, rentmeester zijn. Verder moet het bedrijf bijdragen aan de werkgelegenheid, het meest voor de kansarmen. Het belangrijkste is echter dat de ondernemer bewust missionair is. Die missionaire levensstijl bepaalt de inrichting van het bedrijf, de keuze van de dienstverlening, hoe je omgaat met je personeel, klanten en de –al dan niet corrupte– overheid. Ook is het dagelijkse gebed bepalend.”

Als voorbeeld van die houding noemt De Leede het organiseren van gezamenlijke maaltijden voor het personeel. „Dat deed ik in Jemen regelmatig. Het is daar heel ongebruikelijk. Een schoonmaakster die met de directeur aan tafel zit, dat komt niet voor. Mannen en vrouwen eten sowieso niet samen. Maar zo laat je wel respect zien voor je werknemers, ongeacht hun rang, afkomst en geslacht. Dit simpele voorbeeld laat zien hoe je het Evangelie handen en voeten geeft.

Een partner moet dus, anders gezegd, oog hebben voor drie p’s: ”people, planet and profit”. De mensen, de aarde en de winst. Wij voegen daar nog een vierde p aan toe: pneuma, Geest. Dat is missionair ondernemen.”

Corruptie

Partners van Interserve zitten meestal in gebieden waar geen zending bedreven mag worden, in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en in Aziatische landen. Toch werkt het Evangelie door in die landen, mede door het werk van Interserverpartners. Een voorbeeld, een „bekeringsverhaal”, wil De Leede niet geven. „Dat is niet onze manier van zending bedrijven. We bedrijven geen zending, we zijn er alleen maar om te getuigen van Jezus Christus in woord en werk. We bouwen contacten op met mensen. En we vertellen waarom we werken zoals we werken en waarom we leven zoals we leven, vanuit onze cultuuropdracht in Genesis en vanuit onze zendingsopdracht in Mattheüs 28.”

Hoe dat zichtbaar wordt? „Als het goed is, valt het op dat christenen niet corrupt zijn. In de landen waar wij werken, is het heel normaal om een overheidsfunctionaris bij een grote deal mee te laten delen in de winst. Soms worden contracten zo opgeblazen dat de prijzen niet meer realistisch zijn. De Bijbel spreekt een oordeel uit over corruptie. Dat staat echter haaks op het dagelijkse leven in die landen.”

De grenzen tussen corruptie en eerlijk zakendoen zijn volgens De Leede dunner dan ze in de eerste instantie lijken. Hij maakt onderscheid tussen de veroorzaker en het slachtoffer van corruptie. „Als slachtoffer van corruptie werd ik gedwongen smeergeld te betalen om een proces sneller te laten verlopen. Zolang dit niet ten koste ging van de armen, de weduwe en de wees, accepteerde ik dit. Daarentegen heb ik contracten geweigerd die met smeergeld moesten worden ‘goedgepraat’, want dan ben je een medeveroorzaker van corruptie. Het is dan je taak om écht discipel van Jezus te zijn en erop te vertrouwen dat God zal voorzien, ook voor die inkomsten die je dan hebt misgelopen.”

Aan „zieltjes winnen” doet De Leede niet. „Interserve zet zich er juist voor in dat de boodschap van verlossing in Christus mensen bereikt door je levensstijl, je werk en je relaties met mensen. Bekering is het werk van God. Onze taak is het om te getuigen en om de vooroordelen over Jezus en christenen weg te nemen en vertrouwen te winnen doordat mensen je veertig uur per week meemaken op je werk.

Een God als Vader kent men niet in de islam. Het sluit niet aan bij het beeld dat de mensen daar van God hebben. Maar als het gesprek hierover in vertrouwelijkheid kan worden gevoerd, zie je dat het Evangelie impact heeft. Niet meetbaar, maar er gebeurt wel iets in het natuurlijke contact.

Interserve gelooft dat zending primair de taak is van lokale kerken. We stimuleren partners dan ook om zich dienstbaar op te stellen tegenover de lokale kerken. Onze BAM-partners zijn bijvoorbeeld een rolmodel voor de lokale christenondernemers om ook te ondernemen tot Gods eer.”

Ondernemers

Op dit moment probeert Interserve Nederlandse ondernemers te betrekken bij het concept Business as Mission via de Interserve Business Club. Fondsenwerving is daarbij van ondergeschikt belang. Het gaat om „wederzijds leren”, legt De Leede uit. „Wij zenden professionals uit, mensen die goed zijn in hun vak. Als zij succesvol de vier p’s op hun werk toepassen, is Business as Mission een feit. Een Nederlandse ondernemer kan dit ook toepassen in zijn bedrijf. Business as Mission geldt niet alleen voor Arabische en Afrikaanse landen.”

>>interserve.nl 
>>bamthinktank.org

Stroopwafels in Pakistan

In Pakistan startte een van de tien Nederlandse BAM-partners drie jaar een technologiebedrijf dat software maakt voor mobiele telefoons. Zijn naam mag niet in de krant, maar hij is graag bereid om uit te leggen wat hij doet. „We wonen in een miljoenenstad, in een land dat verdeeld wordt door het sektarische geweld tussen soennitische en sjiitische moslims. Hierdoor komen in onze stad dagelijks gemiddeld tien mensen om.”

Ondertussen gaat het gewone leven door in het land waar amper 3 procent van de bevolking christelijk is. „Met een Pakistaanse broeder ben ik bezig met het opstarten van een bakkerij voor stroopwafels, waarmee we banen hopen te creëren voor mensen die anders weinig kans zouden hebben op een baan. Zo proberen we hun zelfvertrouwen en ervaring te geven en de kans om door te stromen in andere banen.”