Graafmachines rijden ronkend door de Harderwijkse winkel­straten. In diepe gaten zijn archeologen met schep en bezem bezig om de oude contouren van de Hanzestad bloot te leggen. Het centrum van de Gelderse plaats gaat op de schop. De aanleg van een nieuwe riolering vormde de directe aanleiding voor de gemeente om archeologen de kans te geven in de Harderwijkse grond te speuren naar resten van de eeuwenoude stad. Zelfs de kleinste verkleuring in de grondlagen wordt bestudeerd.

Martin Schabbink van archeologisch onderzoeksbureau RAAP staat enthousiast naast de resten van een bijna 1 meter dikke kloostermuur. „Je hoopt altijd aanwijzingen te vinden van het verre verleden. We zijn hier weer een prachtig stukje historie tegengekomen”, zegt de archeoloog. „We zijn op de resten van het minderbroedersklooster gestuit. Het gaat om een enorme kerk van 60 meter lang en 21 meter breed. Het bedehuis wordt in het jaar 1290 voor het eerst in de archieven vermeld. Er bestaat maar één oude kaart uit 1559 van Jacob van Deventer waarop deze kerk duidelijk is ingetekend. Het blijft altijd de vraag hoe accuraat die kaarten vroeger waren. We zijn daarom blij dat we het klooster ontdekten.”

Bij het complex behoorde ook een begraafplaats. „Die hebben we eveneens gevonden”, zegt Schabbink. „Onder de Markt, in het hart van de stad, liggen de resten van tientallen overleden Harderwijkers. Omdat we sleuven van maximaal 1 meter breed hebben gegraven, konden we niet alles bloot leggen, maar er zijn in elk geval resten van acht skeletten geborgen. De terrasjes van het populaire uitgaansgebied liggen dus boven op een oude begraafplaats.”

Volgens Schabbink is de schaal van het archeologisch onderzoek vrij uniek voor Nederland. „De gemeente geeft ons veel tijd en ruimte om de vondsten goed en degelijk vast te leggen”, laat de archeoloog weten. „In de Harder­wijkse binnenstad zijn we de afgelopen jaren verschillende keren de grond in geweest en hebben de funderingen van een aantal belangrijke bouwwerken gevonden.”

„Het is voor ons als Hanzestad belangrijk om juist deze historie goed vast te leggen”, reageert de Harderwijkse burgemeester, 
Van Schaik, die bij de funderingen van het minderbroeder­klooster staat te kijken. „Harderwijk is een stad vol historie. Dit soort vondsten maakt de geschiedenis van onze stad compleet. Dat heeft voor ons veel waarde. Zo vaak doet de gelegenheid zich niet voor dat er een kijkje onder grond kan worden genomen. Dus als het mogelijk is, moet je daar zeker gebruik van maken.”

Niet elke gemeente stelt zich zo op. „We hebben vaak genoeg onder grote tijdsdruk moeten werken”, zegt Schabbink. „Dan wilde een gemeente zo snel mogelijk door met het werk. Ons archeologisch onderzoek werd dan gezien als een flinke vertraging en een tegenvaller.”

In Harderwijk is daar sinds de ontdekking van enkele belangrijke archeologische vondsten een aantal jaren geleden geen sprake meer van. „We hebben op een andere plek in de binnen­stad de fundering van een stads­kasteel gevonden. Dat wees erop dat Harderwijk lang voordat het stadsrechten kreeg in 1231, grote stenen gebouwen had”, aldus Schabbink. „Door deze opgravingen kunnen we het oude Harderwijk veel beter in kaart brengen en de leeftijd van de stad bepalen.”

De komende weken gaan de archeologen nog op twee plekken de grond in. Zo hopen Schabbink en zijn team de fundamenten van de oude waag nog te kunnen vinden.