In Vlissingen werd woensdag het eerste vrouwelijke gemeenteraadslid voor de SGP gekozen. De rechter had bepaald dat de partij vrouwen op de kieslijsten moest toelaten. Al eerder had de partij het lidmaatschap voor vrouwen opengesteld.

Er is echter ook nog een andere politieke partij in Nederland waar vrouwen geen lid van kunnen worden: de PVV. Mannen kunnen dat trouwens in het algemeen ook niet. De PVV is geen gewone vereniging zoals de meeste politieke partijen dat zijn, maar een eenmansonderneming onder leiding van Geert Wilders. Via een slinkse constructie is hij het enige lid. Wie op de website van de PVV op „partij” klikt, komt uit op de persoonlijke website van Wilders. Dat zegt alles.

Omtrent de interne structuur van politieke partijen is in de Nederlandse wet vrijwel niets geregeld. Dat was lange tijd ook niet nodig, omdat partijen toch wel als normale samenwerkingsverbanden functioneerden en voor wat vanzelf al goed gaat, hoef je geen regelgeving in te voeren. Politieke partijen vormen in het huidige bestel een belangrijk bestanddeel van de parlementaire democratie en veel landen kennen dan ook wetgeving die zegt waaraan ze moeten voldoen. Zo kent de Bondsrepubliek Duitsland bijvoorbeeld het ”Gesetz über die politischen Parteien”, waarin nauwgezet wordt bepaald welke vereisten voor een politieke partij gelden. Die nauwgezetheid is in Nederland wellicht niet nodig, maar enkele minimale vereisten zouden toch in de wet vastgelegd moeten worden.

Vereenvoudiging

Een optie is om de Wet financiering politieke partijen die vorig jaar in werking trad, uit te breiden tot een volwaardige, maar minimale algemene wet op politieke partijen. Maar misschien is ook een wijziging van de Kieswet voldoende. De Kieswet spreekt overigens niet over ”politieke partijen”, maar over ”politieke groeperingen”. De Kieswet regelt wel hoe een politieke groepering geregistreerd kan worden, maar kennelijk is het voor de indiening van kandidatenlijsten niet eens nodig dat men een politieke partij vormt.

Welnu, dat zou veranderd moeten worden. Alleen politieke partijen die aan enkele elementaire voorwaarden voldoen, zouden een lijst moeten kunnen indienen. Daarbij is zelfs een aanzienlijke vereenvoudiging ten opzichte van de huidige situatie mogelijk. Nu zijn bij de indiening van een lijst in elke kieskring ten minste dertig ondersteuningsverklaringen vereist. Er zijn twintig kieskringen en dus moet men als men in het hele land wil meedoen, voor ten minste 600 verklaringen zorgen. Dat is een heel gedoe, dat bovendien weinig wezenlijk is omdat de ondersteuners verder geen enkele band met de desbetreffende partij of lijst hoeven te hebben.

Deze bepaling zou men kunnen vervangen door aan de indiening van een lijst de eis te stellen dat ze door een politieke groepering geschiedt die daadwerkelijk een vereniging is en die aan enkele eenvoudige eisen voldoet. Men zou bijvoorbeeld kunnen vereisen dat een dergelijke vereniging ten minste 600 leden telt die hun contributie (van bijvoorbeeld minimaal een tientje per jaar) hebben voldaan, geen lid van een andere politieke partij zijn en die over volledige rechten beschikken.

Bij de laatste verkiezingen was de kiesdeler 62.828. Ik heb het dus over een ledentalvereiste dat nog niet 1 procent daarvan bedraagt. Ook nieuwe partijen die willen meedoen, zouden er in korte tijd in moeten kunnen slagen zo veel leden te verwerven (uiteraard zou dit voorstel ook gevolgen hebben voor provinciale en gemeentelijke verkiezingen, maar een en ander kan nader uitgewerkt worden).

Eenmanszaak

Partijen horen samenwerkingsverbanden te zijn van bij politieke aangelegenheden betrokken burgers die op voet van gelijkwaardigheid met elkaar omgaan, zoals dat tot dusverre vanzelfsprekend de praktijk was. Het is onbegrijpelijk dat de opeenvolgende ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gedurende het afgelopen decennium niet met een dergelijk voorstel gekomen zijn. Maar nu zou het misschien goed zijn als er een initiatiefvoorstel uit de Tweede Kamer zelf kwam. De volksvertegenwoordiging zou er zelf voor moeten zorgen dat onze parlementaire democratie op een gezonde wijze werkt.

Politieke partijen horen geen eenmanszaken te zijn die als een onderneming van bovenaf gerund worden en waarbij onderlinge correctie onmogelijk is, maar verenigingen waarin mensen op voet van gelijkheid met elkaar politieke doeleinden proberen te verwezenlijken. Het wordt tijd dat de Tweede Kamer daarmee aan de slag gaat.

De auteur is historicus.