Rabbijn Misha Kapoestin is het beu. Sinds 2007 dient hij de liberale Ner Tamidsynagoge in Simferopol, de hoofdstad van de Krim. Op de laatste dag van februari kwam hij voor de vrijdagavonddienst bij de sjoel, om te ontdekken dat deze was beklad. Er stonden hakenkruisen op, alsmede de leus ”Dood aan de Joden”.

Het was al een rare dag geweest, met die vreemde militairen op straat. Als geboren Rus wist hij direct hoe laat het was. Hij heeft nu besloten de Krim te verlaten. Hij weet nog niet waar hij naartoe zal gaan. „Ik wil dat mijn kinderen in een democratisch land opgroeien. En dat is Rusland niet.”

Hij vluchtte in 1991 met zijn ouders naar Oekraïne. Daarna studeerde hij enkele jaren in Engeland en Israël en zodoende kent hij de westerse wereld.

Tot eind vorige week had de politie nog steeds geen onderzoek naar het incident gedaan. Vóór de Russische invasie ging dat allemaal anders, zegt hij.

De Joodse gemeenschap in Oekraïne is een van de grootste in Europa. De schattingen over het aantal lopen echter sterk uiteen, van 70.000 tot 400.000. Op de Krim zouden 10.000 tot 17.000 Joden leven.

Het algemene beeld is dat het antisemitisme vooral in het westen van Oekraïne sterk is. Daar is onder meer de partij Svoboda actief, berucht vanwege haar nationalistische standpunten. Sommige leiders hebben zich eerder openlijk antisemitisch uitgelaten.

Dat het antisemitisme in het westen van Oekraïne sterk is, valt historisch te verklaren. De Duitsers werden hier als bevrijders van de Russen gezien. Fascisme is er altijd nog niet onfatsoenlijk.

Svoboda had een leidende rol in de revolutie in Kiev. Maar de partij voerde daar zij aan zij actie met Joden. In het centrum van Kiev was zelfs een eenheid bewapende demonstranten met een keppeltje onder de helm. De leider van de groep is een voormalige Israëlische militair, die orders aannam uit het leiderschap van Svoboda. „Ze noemen mij broeder”, vertelde hij eind vorige maand in de Jewish Telegraphic Agency (JTA). „Wat men zegt over Svoboda is overdreven.”

Rabbijn Kapustin beaamt dat. „Er zijn ook Joden die lid zijn van Svoboda, zo hebben vrienden uit het westen me verteld.”

Hij is dus ook niet bang voor groei van Svoboda bij de verkiezingen en een mogelijke regeringsdeelname van de partij. „Niet dat ik voor hen zou stemmen, maar ik heb nooit iets van hen gezien dat tegen Joden was.”

In de JTA vertelde Leah Cyrlikova uit Sebastopol vorige week zich juist „veiliger” te voelen met de Russische militairen op straat. „Als er iets ergs gebeurt, hoop ik dat zij het stoppen.”

In Joodse publicatie op internet tonen diverse rabbijnen zich solidair met de Russische lijn. Niemand ontkent dat er aanslagen zijn gepleegd op Joodse doelen en dat er zware beveiliging nodig is. Maar dat blijven „incidenten.”

De woordvoerder van de Oekraïense Liga tegen Antisemitisme, Baruch Fichman, zegt zelfs dat een „Russische interventie ook in andere plaatsen positief zou zijn voor de veiligheid van de Joodse bevolking.”

De leider van het All-Ukranian Jewish Congress, Vadim Rabinovitsj, noemde vorige week in een verklaring de „algemene situatie tegenover Joden tolerant en rustig. Er zijn geen massale uitbarstingen van antisemitisme.” Hij hoopte dat Joden zullen participeren in de opbouw van een „democratische staat” in Oekraïne.

Moshe Azman, een van de rabbijnen in de hoofdstad Kiev, heeft zijn gemeente daarentegen geadviseerd zich niet te veel bloot te geven en zich niet in de media als Jood te profileren.

Diezelfde raad geeft rabbijn Kapoestin aan zijn gemeenteleden op de Krim. „Ze moeten niet te veel op straat komen en hun mening niet te veel ventileren.”

Ook de orthodoxe rabbijn van Simferopol, Leah Lipsitsj, is er niet gerust op. De situatie doet hem aan de Tweede Wereldoorlog denken. Toen veranderde de zaak ook van de ene op de andere dag. „Maar veel mensen om me heen blijven rustig, vanuit een vals gevoel van veiligheid”, aldus de rabbijn van de Chabad Lubavitsjsynagoge.

Aron Tsirulnikov is lid van de Chabad Lubavitsjgemeente. Volgens hem is er weinig veranderd op de Krim. „Als je geen tv kijkt, zou je niet weten dat er iets aan de hand is.”

Dat de omwenteling in Kiev door „antisemieten” is gepleegd, zoals onder anderen de Russische president Poetin zegt, ziet hij als „politieke propaganda”, waar hij niet naar luistert. „Hij probeert ons te laten geloven dat de Oekraïeners ons willen vermoorden. Een volgende keer is zijn propaganda weer tegen ons als Joden gericht. Poetin weet dat wij slim zijn en hem doorzien.”

Als het oorlog wordt, vertrekt Tsirulnikov naar de VS of Israël. „Daar weten ze hoe je als Jood moet leven in een vrij land. Zodra de kinderen twaalf zijn, gaan we sowieso naar Engeland om hen daar in Cambridge of Oxford te laten studeren. Maar voorlopig wachten we het hier af.”