Toen ik jong was, las ik eens enkele wijze woorden in een roman: „Starheid zij aasgieren vergeven, van duiven verwacht je die echter niet.” Ik kan me de boektitel niet meer herinneren; de zinsnede komt echter telkens in me boven als ik nadenk over hoe het Westen de politieke crisis in Oekraïne beoordeelt.

Laat duidelijk zijn: onder de belangrijkste spelers in het conflict in Oekraïne bevinden zich geen duiven, alleen maar gieren. De enige duiven, zo stel ik vast, zijn burgers die tegen hun wil in worden meegesleurd in een draaikolk van geweld.

In het Westen wordt dit anders beoordeeld. Daar spreekt men over helderwit tegenover inktzwart, over een dappere oppositie tegenover verrotte resten van een dictatoriaal regime. Nietszeggende passages zoals „we veroordelen het geweld van alle zijden” ten spijt, is dit hoe westerse leiders de ontwikkelingen in Oekraïne taxeren.

Absurd

Stel je het volgende voor. Je loopt nietsvermoedend over straat. Plotseling komt uit het niets een agressieve man je tegemoet. De woesteling gaat je te lijf met een honkbalknuppel. Omdat je wilt voorkomen dat de misdadiger je het graf inslaat, mep je terug.

Dan verschijnt uit het niets nog iemand ten tonele: de voorzitter van de normen- en waardencommissie. Meteen valt hij naar je uit: „Hoe haal je het in je hoofd om een medeburger in elkaar te slaan? Neem je verantwoordelijkheid, zoek de dialoog, streef naar een vreedzame oplossing van jullie conflict. Als je dat niet doet, krijg je met mij aan je stok en volgen er sancties.”

Het klinkt absurd en onrealistisch. Toch is dit hoe het Westen het conflict in Oekraïne benadert. Ik heb sterk de indruk dat westerse diplomaten hun verstand zijn verloren. Ze lijken niet in staat de situatie goed te analyseren.

Verklaring

Laten we eens zoeken naar een verklaring voor de houding van het Westen in het conflict in Oekraïne. De relatie tussen Rusland en Oekraïne is nauw. Beide landen zijn met miljoenen banden aan elkaar verbonden. Het is daarom voor ons Russen onmogelijk om onbekommerd toe te zien wat er gebeurt bij onze buren. We houden van hen en geven om hen. De pijn van de burgers van Oekraïne is onze pijn.

Dat ligt voor bijvoorbeeld de Amerikanen heel anders. In 1938 omschreef de Britse premier Neville Chamberlain Tsjechoslowakije als een land ver weg dat wordt bewoond door een volk waar we niets vanaf weten. Het is mijn stellige indruk dat voor het gros van de Amerikaanse politici hetzelfde geldt wat betreft Oekraïne.

Beleidsmakers in Washington beschouwen de burgers van Oekraïne, mannen, vrouwen en kinderen, niet als mensen van vlees en bloed. Zij zijn voor hen slechts pionnen in een groot geopolitiek schaakspel dat koste wat het kost door het Westen moet worden gewonnen.

Kun je je vereenzelvigen met een schaakstuk, een pion in een groter geheel? Natuurlijk niet. De pion wordt ingezet, wordt opgeofferd ten gunste van een hoger doel.

Het verklaart deels de wijze waarop de Verenigde Staten en de Europese Unie omgaan met de Oekraïense premier Janoekovitsj. Het Westen gedraagt zich als een gepikeerde dame die wraak wil nemen op de man die aangaf met haar te willen trouwen, maar daar bij nader inzien van afzag. Omdat Janoekovitsj toezeggingen deed aan het Westen maar daar later op terugkwam, wordt hij gestraft.

Arrogant

Het verbaast me overigens niet dat de VS en de EU de Russische beer willen verwonden en zijn vrijheid willen beperken. Dat ligt voor de hand. Wat me echter wel verwondert is het feit dat het Westen blijkbaar blind is voor de consequenties van zijn optreden.

Laat ik het duidelijk maken met een voorbeeld. Stel, je leeft in onmin met je buurman. De relatie is zo verziekt dat je zou wensen dat het huis van je buurman wordt opgeblazen. Ben je nog steeds blij als bij het daadwerkelijk opblazen van het huis van je buurman je eigen woning zwaar wordt beschadigd? Waarschijnlijk niet.

Het Westen heeft een gruwelijke hekel aan Janoekovitsj. Vervolgens verliest het echter de werkelijkheid uit het oog. Het gevolg is dat voor het eerst in jaren een groot land in Oost-Europa vernield dreigt te worden door een burgeroorlog. Is dat wat de EU en de VS willen? Is het Westen bereid om Oekraïne de vernieling in te helpen ten gunste van zijn eigen doel: de beteugeling van de ambities van het Kremlin?

Dat geloof ik niet. De westerse beleidsmakers zijn namelijk geen meedogenloze schurken. Het zijn echter wél bijzonder arrogante mensen die minachtend over anderen denken. Bovendien zijn ze nauwelijks bereid om hun vooroordelen opzij te schuiven.

Kijk maar naar wat er gebeurt in Syrië. Hoort u ze nog, de westerse politici die stelden dat Assad een grote schurk is en zijn vijanden engelen? Hoort u het Westen nog schelden op Rusland omdat het Kremlin weigerde zijn steun aan Assad in te trekken? Hoort u de westerse beleidsmakers de Russen er nog van beschuldigen dat ze fantasieverhalen verspreiden over de positie van al-Qaida in Syrië?

Nu hoor je ze wat anders zeggen: „Natuurlijk zijn de Russen schurken, maar bij nader inzien hadden ze inderdaad gelijk. Als we niet oppassen steunen we binnenkort al-Qaida.” Geloof me, er komt een moment dat wat Oekraïne betreft westerse politici ontwaken en tot het juiste inzicht komen.

Oppositie

Laat het Westen toch beseffen dat het nu niet het moment is om geopolitieke spelletjes met Moskou te spelen. Het is evenmin het juiste moment om vast te stellen of Oekraïne pro-Europees of pro-Russisch is. Het is nu tijd om gezamenlijk het politieke vuur in Oekraïne te doven. Als we daarin slagen, ziet de toekomst van Oekraïne er veel rooskleuriger uit.

Laat het Westen daarom zijn invloed in Oekraïne aanwenden om de oppositie in het gareel te krijgen. Ik geloof vast dat bijvoorbeeld president Obama het nodige kan bereiken bij gematigde oppositieleiders zoals Arseni Jatsenjoek en Vitali Klitsjko. Radicale ultrarechtse groepen, zoals die van Oleg Tjachnibok en Dymtro Jarosh, dienen tegelijkertijd te worden geïsoleerd en onder druk te worden gezet. Dit is echter alleen mogelijk als het Westen zijn strategie wijzigt.

De auteur is werkzaam bij het Russische staatspersbureau RIA Novosti in Moskou. Hij schreef dit artikel op persoonlijke titel.