Het realiseren van goed christelijk onderwijs valt niet mee. Scholen hebben nogal eens meer aandacht voor resultaten dan voor de vertaling van de identiteit in de lessen. Leerlingen ervaren de school, behalve de officiële momenten, niet als echt verschillend van andere scholen. Het heilig vuur lijkt langzaam te doven en christelijke scholen in het buitenland slagen er beter in hun identiteit voor leerlingen zichtbaar te maken. Blijkbaar is het niet alles goud wat er blinkt en is het tijd voor een revival van het christelijk onderwijs.

In het christelijk onderwijs wordt hard gewerkt. Veel leraren zetten zich met hart en ziel in om goed onderwijs te geven. Dat gebeurt vanuit de overtuiging dat christelijk leraarschap meer is dan een beroep. Tegelijk zijn christelijke leraren vaak verlegen met de vraag hoe de identiteit binnen het onderwijsleerproces vorm kan krijgen. Toch is dit een van de grootste uitdagingen waar het christelijk onderwijs de komende jaren voor staat.

Vanouds hebben christelijke scholen hier weinig aandacht aan besteed. Dat heeft verschillende oorzaken. Zo zijn de christelijke scholen gesticht vanuit de behoefte aan eenheid tussen gezin, kerk en school. De identiteit is veelal formeel vastgelegd in identiteitsdocumenten, benoemingsbeleid, regels, afspraken en de visie op het kind. De praktische uitwerking wordt zichtbaar in de vieringen, Bijbellessen en omgangsvormen. Maar wie zoekt naar een eigen schoolpedagogische visie op het onderwijsleerproces doet dat waarschijnlijk tevergeefs. Ook christelijke scholen geven ‘gewoon’ les.

Daar komt bij dat reformatorische christenen geloof en de dagelijkse praktijk moeilijk met elkaar verbinden. Identiteit en kwaliteit zijn daarbij gevleugelde begrippen. Met identiteit wordt dan de formele identiteit bedoeld en met kwaliteit het realiseren van goede onderwijsresultaten. Het klinkt mooi, maar feitelijk is het systeemscheiding. En wanneer het behalen van goede resultaten de norm is, gelden voor zowel christelijke als niet-christelijke leraren dezelfde kwalificaties.

Business

De invloed van lerarenopleidingen en adviesdiensten speelt ook een rol. Ze zitten dicht op trends en niet zelden worden deze met de nodige overtuiging gepresenteerd. Zo kan het gebeuren dat er enkele jaren geleden vol werd ingezet op opbrengstgericht werken, maar nu weer aandacht wordt gevraagd voor het vormingsgerichte karakter van het onderwijs. Maar trends en duurzaamheid gaan moeilijk samen. Helaas is onderwijs ook gewoon business.

Het ontbreken van een eigen schoolpedagogiek en visie op leren maakt ons onderwijs kwetsbaar. Seculiere denk- en werkwijzen worden gemakkelijk overgenomen. Denk aan adaptief en ontwikkelingsgericht onderwijs, het sociaal constructivisme en de accountabilitycultuur achter opbrengstgericht werken. De invloed van deze trends is veel groter dan wij ons realiseren. Ze hebben mede bijgedragen aan de huidige situatie: een bijna seculiere onderwijscultuur, omhuld door een geformaliseerde identiteit. Dat is ook waar leraren zich diep vanbinnen zorgen over maken.

Meer dan ooit moet het christelijk onderwijs zich realiseren dat het zich in de frontlinie beweegt. Er wordt gestreden om de zielen van onze kinderen. Ze leven in een tijd waarin God vervangen is door de wetenschap, de werkelijkheid bestaat bij de gratie van onze denkconstructies en de mens de maat is van alle dingen. De opdracht van de school in de 21e eeuw is het ontmaskeren van deze godloze cultuur en daar een positief christelijk denk- en handelingsperspectief tegenover stellen.

De christelijke oriëntatie van de leraar is hierbij van groot belang. Deze reikt verder dan technisch goed zijn in het beroep. Leerlingen moeten, door de realiteit van de vakken heen, leren zien hoe de werkelijkheid samenhangt en hoe christelijk denken hierbij totaal andere perspectieven biedt dan bij seculiere benaderingen het geval is.

Inspiratie

Praktisch kan iedere school beginnen met het vaststellen van enkele inhoudelijke doelstellingen per jaar die vanuit een christelijke denkwijze benaderd worden. Tijdens deze momenten vallen inhoudelijke kennisverwerving, het voorleven van waarden en normen en persoonlijke vorming samen. Leerlingen worden als het ware een moment stilgezet en zien zichzelf in de spiegel van de christelijke traditie. Deze vorming is principieel anders dan het humanistische bildungsideaal dat ook in onze kring graag gepropageerd wordt.

Didactisch moet de leraar zich bekwamen in vormen die deze leerprocessen versterken. De dialoog is hiervoor de meest geëigende vorm, omdat kennisverwerving en het cultiveren van het innerlijk hierin samengaan. Als lerarel pedagogische ongelijkheid scheppen, kunnen leerlingen hun ideeën en gedachten scherpen. Leraren zouden zich wat dit betreft kunnen laten inspireren door de les van de gelijkenissen; geweldig onderwijs! Moderne onderzoeken onderstrepen de grote impact van deze Bijbels georiënteerde leervormen. Genoeg inspiratie voor een revival dus.

De auteur is eigenaar van Edu-Sign en geeft scholing over christelijk leraarschap in de praktijk.