Met een nieuw fotoboek, ”De Hollandsche IJssel. Reis langs een werkrivier”, wil Nebbeling de schoonheid van deze stroom aan het licht brengen. Hij heeft het als reis langs de waterweg opgebouwd. „In twee delen, net als de Hollandse IJssel. Vanaf Nieuwegein, waar de rivier begint, tot aan Gouda is hij namelijk gekanaliseerd.”

In Nieuwegein lijkt de rivier niet meer dan een brede sloot, die loopt langs stadjes en dorpjes. Zeker nadat de waaiersluis daar vanaf 1860 de getijden buiten de sluisdeuren houdt. „Een prachtig mooi, verstild gebied”, vindt Nebbeling. Het verschil van deze start met de watermassa bij Rotterdam, waar hij uitmondt in de Nieuwe Maas, is groot.

Vanaf Gouda verbleekt dit beeld. Nebbeling: „Daar verandert de IJssel in een zoetwatergetijdenrivier. De rivier oogt er veel woester, en neemt én krijgt alle ruimte. Nergens is het verschil tussen hoog- en laagtij in een Nederlandse rivier zó hoog als hier. Het verschil kan oplopen tot 2,5 meter!”

De werking van eb en vloed fascineert hem. „Je loopt ergens, en als je enkele uren later terugkomt staat het onder water. De werking daarvan is daar overal duidelijk zichtbaar.”

Alle foto’s van zijn boek zijn in zwart-wit. Dat moest, vond Nebbeling. „De Hollandse IJssel is niet zo’n vrolijke rivier. Zwart-witfoto’s geven de sfeer die er hangt goed weer. De sfeer van verval, van verloren gegane bedrijvigheid. Kleurenfoto’s hadden ook gekund, maar dan was de indruk minder groot geweest.”

De IJssel is altijd een werkrivier geweest, stelt hij. „Er voeren altijd enorm veel schepen, aan de oever stonden steenfabrieken, werkplaatsen en werfjes. Die zijn bijna allemaal verdwenen. Over die nijverheid is veel te zeggen, want ze maakte de Hollandse IJssel tegelijkertijd lang de meest vervuilde rivier van Nederland. Bedrijven daar hebben tientallen jaren lang gif gestort op de zellingen, stukken rivieroever die bij eb droogvallen. Maar het was er wel levendig.”

In de tweede helft van de vorige eeuw keerde het tij. Nebbeling: „Fabrieken verliepen, verdwenen of vertrokken. IJsselstadjes als Montfoort en Oudewater keerden zich van het water af.”

De grootschalige saneringsoperatie die in 2011 werd afgerond, zorgde echter voor een kentering, gelooft Nebbeling. Onder het motto ”Schoner, mooier, Hollandscher IJssel” hield een samenwerkingsverband van vijf gemeenten, de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, waterschappen en Rijkswaterstaat zich van 1996 af hiermee bezig.

Het resulteerde in het saneren en herinrichten van 20 kilometer rivier tussen Gouda en Krimpen aan den IJssel. „Hierdoor kregen gemeenten langs de IJssel meer oog voor de potentie van de rivier. IJsselstein heeft een haventje erbij, de gemeenten gaan weer huizen aan de rivier bouwen en de waterrecreatie neemt toe.”

De echte bedrijvigheid is volgens Nebbeling voor een groot deel verdwenen. „Nu is er een omslag naar meer pleziervaart. Die was er 25 jaar geleden niet op de Hollandse IJssel.”

Toch hangt nog altijd de geur van vergane glorie rond de rivier, vindt Nebbeling. Hij vindt hem aantrekkelijk. „Als je aan ons rivierenlandschap denkt, dan past de Hollandse IJssel niet in het beeld van openheid, weidsheid en groen dat de Gelderse IJssel bijvoorbeeld wél heeft. De Hollandse IJssel heeft een schoonheid met een ruw randje.”

”De Hollandsche IJssel. Portret van een werkrivier”, door Johan Nebbeling; uitg. Van Schaik Grafimedia, Oudewater, 2013; ISBN 978 90 821693 0 0; 70 blz.; € 14,95. Verkrijgbaar via dehollandscheijssel.nl.