Dat adviseert de Gezondheidsraad in een woensdag uitgebracht rapport aan het kabinet. Volgens de raad is er te weinig bekend over de gezondheid van omwonenden van landbouwpercelen in Nederland waarop chemische middelen worden gebruikt, zoals in de bollen- en de fruitteelt.

Er zijn, aldus de Gezondheidsraad, wel sterke aanwijzingen dat gewasbeschermingsmiddelen bij agrariërs zelf aandoeningen van het zenuwstelsel kunnen veroorzaken en kinderleukemie bij hun nageslacht.

Resultaten van onderzoek naar blootstelling en de gezondheid van omwonenden van landbouwpercelen zijn in Nederland echter nauwelijks beschikbaar. Voor pesticiden gelden weliswaar uitgebreide toelatingsprocedures, maar die dekken de risico’s voor omwonenden niet volledig af, zo stelt de raad. Bovendien leven agrariërs de regels en gebruiksvoorschriften niet altijd na. Dat verhoogt de kans op blootstelling voor henzelf en voor omwonenden.

Omwonenden maken geregeld melding van misselijkheid of irritaties van huid, ogen of luchtwegen na het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in hun leefomgeving. Van een aantal middelen is bekend dat ze bij hoge blootstelling dergelijke klachten kunnen veroorzaken. Omwonenden maken zich ook zorgen over hun gezondheid vanwege het gebruik van pesticiden, zo constateert de Gezondheidsraad.

In het buitenland is wel op beperkte schaal onderzoek gedaan naar chronische gezondheidseffecten bij omwonenden. Dit onderzoek is volgens de raad echter van onvoldoende kwaliteit om oorzakelijke verbanden aan te tonen.

Toch rechtvaardigen de aanwijzingen uit deze studies het doen van nader onderzoek in Nederland, zo meent de raad. Het onderzoek moet zich volgens de raad richten op de boeren, hun gezinsleden en omwonenden. Daarbij moet vooral worden gekeken naar vrouwen in de vruchtbare leeftijd en jonge kinderen.

Omdat er nu zo veel onzekerheid is en het onderzoek nog jaren kan duren, adviseert de raad de overheid om tussentijds al maatregelen te nemen, zoals het instellen van spuitvrije zones. De raad kan echter niet aangeven hoe groot die zones zouden moeten zijn. Veel factoren spelen een rol. Daardoor is het moeilijk om een algemene afstand te noemen. Het is aan politici om daarover besluiten te nemen, aldus de raad.

Staatssecretaris Mansveld (Milieu), die het rapport woendag in ontvangst nam, sprak van een volledig en goed uitgebalanceerd advies waar ze samen met andere bewindslieden zo snel mogelijk namens het kabinet op zal reageren. Ze benadrukte, evenals de Gezondheidsraad, het belang van goede communicatie met omwonenden.

Land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland ondersteunt de voorstellen van de Gezondheidsraad. Woordvoerder Joris Baecke: „Het oppervlaktewater is nu beter beschermd dan omwonenden. Een insteek kan zijn om teeltvrije zones zoals langs sloten ook toe te passen bij onder meer woningen en recreatieterreinen.”

De Vereniging Milieudefensie liet woensdag weten blij te zijn met het advies. „De risico’s van pesticiden worden nog te vaak gebagatelliseerd.”