Toch is dat slechts schijn. Terwijl mensen denken ergens incognito te kunnen verkeren, worden ze in werkelijkheid van stap tot stap gevolgd. Voor een deel wisten ze dat al – zij het veelal onbewust. Wie door winkelcentra of op drukke promenades loopt, wordt gedurig in de gaten gehouden door camera’s. Maar dat vinden de meesten meestal niet zo erg. Zo’n elektronisch oog draagt bij aan handhaving van de orde. Veiligheidscamera’s zijn een noodzakelijk en te verdragen kwaad. En als er geen vervelende dingen plaatsvinden, worden de beelden ergens in een archief weggestopt. Je hoort daar niks meer van.

Het gros van het winkelend publiek realiseert zich echter niet dat ze soms veel intensiever en persoonlijker worden gevolgd. En dat die informatie ook nog eens zou kunnen worden gebruikt om de klant later te benaderen. Bijvoorbeeld door reclame te sturen, of een zeer persoonlijk aanbod te doen. Dat kan ook, want de winkeliers weten veel, heel veel van de bezoekers van hun zaak.

Het blijkt dat verschillende winkelketens, met name op gebied van elektronica, hun klanten in de gaten houden door het wifisignaal van hun mobiele telefoon te peilen. Door de smartphone van de klant te volgen op zijn tocht langs de schappen, weet het bedrijf waar de klant treuzelt en waar hij –soms een dag of een week later– nog eens terugkomt.

De winkelbedrijven zeggen nu deze informatie te gebruiken om te zien op welke uren het bezoek aan hun zaak piekt of om te bepalen hoeveel klanten echt iets kopen en hoeveel mensen zomaar even binnenlopen. De bezoekgegevens van alle klanten worden dus in een grote bak gedaan om aan de hand daarvan trends in koop- en bezoekgedrag te constateren. Met andere woorden: de individuele klant merkt er niks van en hoort er later niks van.

Dat is nu nog zo. Dat kunnen mensen vervelend vinden, maar ze hebben daar nu nauwelijks hinder van. Maar het is niet denkbeeldig dat ze er wel wat van gaan merken. Want het is mogelijk het individuele kijk- en koopgedrag van mensen te analyseren. Mogelijk gevolg: de anonieme winkelbezoekers krijgt thuis op laptop of smartphone van de zaak die hij heeft bezocht persoonlijke aanbiedingen.

Winkelketens zeggen nu dat ze hier niet op uit zijn. Maar het is goed om zich te realiseren dat de gebruikte systemen wel hiertoe de mogelijkheden bieden. Onbespied winkelen is dus een illusie. Natuurlijk kan de klant zelf maatregelen nemen, bijvoorbeeld door de smartphone thuis te laten. De vraag is echter of dit de route is. Het is goed dat het College Bescherming Persoonsgegevens heeft gezegd dat de bedrijven hun klanten moeten informeren dat ze in de gaten worden gehouden. Dat is niet overdreven. Eerder zou men nog wel verdergaande maatregelen mogen nemen, want ieder mens heeft recht op privacy. Ook wanneer hij niets heeft te verbergen.