Zo omschreef prof. dr. N. W. den Bok vrijdag in Amsterdam de ethische theologie van Gunning. Hij zei dat tijdens de studiemiddag ”Wat denkt u over de Christus? Ethische christologie, tussen postmodern-orthodox en modern-vrijzinnig”, naar aanleiding van het verschijnen van het tweede deel van het verzameld werk van de ethische theoloog J. H. Gunning jr. Het tweede deel (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer) ontsluit de belangrijkste theologische en kerkelijke geschriften uit de periode 1879-1905. In die tijd was Gunning kerkelijk hoogleraar te Amsterdam (1882-1889) en staatshoogleraar te Leiden (1889-1899).

Prof. Den Bok, hoogleraar systematische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven, wees erop dat Gunning de nadruk legde op de vrijheid van de mens en het persoonlijk karakter van God en van de mens. „Ethisch betekent vooral: dit persoonlijke karakter recht doen. Zo gezien kan ethisch geen theologische richting typeren maar moet het typerend zijn voor de gehele christelijke theologie.”

Liefde

Gunning stelde persoonlijk tegenover natuurlijk. „God is Persoon, geen macht. Een persoon heeft leven in zichzelf, dat maakt hem zelfstandig en dynamisch tegelijk. Een persoon heeft een geschiedenis. Ook dat geldt voor God. Hij doet dingen, nieuwe dingen. Het eerste daarvan is scheppen, en het mooiste: Zichzelf geven. De hoogste macht is: liefde.”

De mens hongert naar God, zo was Gunnings overtuiging. „Alleen in een persoonlijke relatie met onze Schepper komen wij tot vervulling van onze diepste verlangens. Gunning bespeurde onder orthodoxen en liberalen in zijn tijd een zekere scheiding van het natuurlijke en zogenaamde bovennatuurlijke leven, alsof ons bestaan een onder- en bovenbouw heeft, meer of minder verdeeld over wereld en kerk, doordeweeks en zondags, openbaar en privé.”

Álle dingen moeten in geloof gedaan worden, vond Gunning, ook eten en drinken, huwen en wetenschap bedrijven. Geloof is het geschenk van de Persoon aan onze persoon. „Waar dit vertrouwen wegvalt, kan God veel niet geven. En dan kwijnt of woekert onze menselijke natuur. Want de menselijke natuur leeft van de relatie met God, recht of slecht.”

Volgens Gunning zag de hele theologie van Augustinus tot en met de protestantse orthodoxie God als een ”fysische macht”. Maar daar vergiste hij zich in, aldus Den Bok. „Dat neemt niet weg dat Gunnings centrale project, meer dan hij zich kon realiseren, dat van de klassiek christelijke theologie is. Het gaat om de waarborg van het persoonlijke karakter van God en mens, en een van de zekeringen daarvoor is echte wilsvrijheid.”

Prof. dr. C. van der Kooi, hoogleraar systematische theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, ontkwam niet aan de gedachte dat er bij Gunning een hiërarchische tegenstelling is tussen natuur en geest. „Alles moet van de geest doordrongen worden. Is dat een Bijbelse lijn of een platonische rest? De mens en het zedelijke, het hart staat alom centraal, maar heeft God ook een relatie met het lichamelijke? Wordt het innerlijke, persoonlijke, niet te zeer ingeklemd in een persoonlijkheidsfilosofie?”

Spoorloos

Prof. dr. H. S. Benjamins, bijzonder hoogleraar vrijzinnige theologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, vond het een van de grootste raadsels van de twintigste eeuw dat de ethische theologie zo spoorloos verdwenen is. „Gunning ontleende zaken aan de moderne theologie en is daarin ook relevant voor de vrijzinnigheid. Zo verzette hij zich tegen het christendom als een godsdienst waarin de leer een belangrijke plaats inneemt. De waarheid is zedelijk. Christus is offer, niet als genoegdoening voor een straf, maar als offer van liefde die zich in ons gehele bestaan openbaart.”

Lees meer in Digibron

Brug naar de moderne mens, Reformatorisch Dagblad (12 oktober 2012)