Nigeria werd in 1960 onafhankelijk en heeft een pijnlijke politieke geschiedenis van militaire staatsgrepen en bloedige conflicten tussen vooral het islamitische noorden en het overwegend christelijke zuiden achter zich.

De huidige president, Olusegun Obasanjo, is sinds 1999 leider van het land. Hij werd in april herkozen bij de eerste door burgers georganiseerde en vrije verkiezingen in twintig jaar tijd.

Obasanjo heeft de vorstin en haar echtgenoot prins Philip uitgenodigd. De koningin opent in de Nigeriaanse hoofdstad Abuja vrijdag de topconferentie van het Gemenebest. Elizabeth is ceremonieel hoofd van deze losse bond van staten, waarvan de meeste eens deel van het Britse rijk uitmaakten.

Er zijn rond het bezoek zeer strenge veiligheidsmaatregelen getroffen. Elizabeth II zal niet lang buiten Abuja verblijven. Ze zou vandaag even New Karu bezoeken, waar de BBC opnames voor een serie maakt. Volgens schertsende verslaggevers in de Britse en Nigeriaanse pers krijgt de koningin zo enkel met acteurs te maken, die spelen gewone Afrikanen te zijn, terwijl de veiligheidsmensen de echte inwoners van New Karu weren.

Prins Philip waagt zich aan een bezoek aan Lagos, het economische centrum en de voormalige hoofdstad van Nigeria. Hij bezocht er vandaag een project dat de verspreiding van aids bestrijdt.

Nigeria wordt beschouwd als een van de corruptste landen ter wereld. Regelmatig wordt het land opgeschrikt door gewelddadige rellen met dodelijke afloop. Toch hopen de Nigerianen dat hun land na de top van het Britse Gemenebest de pariastatus, waardoor het jarenlang werd achtervolgd, voorgoed achter zich kan laten.

„Ik herinner me nog al die jaren dat buitenlanders in Nigeria bang van ons waren. Nu houden ze van ons land. Nigeria is een volwassen land geworden”, zegt Shola Agun, een chauffeur die de hoogwaardigheidsbekleders van en naar de luchthaven rijdt.

De Nigeriaanse president Olusegun Obasanjo hoopt dat de bijeenkomst van de 52 staatshoofden, onder wie de Britse koningin, zal aantonen dat het land vooruitgang boekt bij democratische en economische hervormingen die de president beloofde toen hij in 1999 voor de eerste keer werd gekozen. De decennia ervoor werd het enorme land door een militair bewind bestuurd.

Toch zullen er opnieuw beschuldigingen van mensenrechtenschendingen -niet alleen in Nigeria, maar ook in Zimbabwe en Pakistan- weerklinken als er op de top openhartig wordt gediscussieerd, achter de schermen welteverstaan. De mensenrechtenbeweging Human Rights Watch daagde het Gemenebest dinsdag uit om net zo vrijuit te spreken over vermoedelijke schendingen in Nigeria als over die in Zimbabwe en Pakistan, die als lid zijn geschorst omdat ze een ondemocratisch beleid voeren. De beweging wil dat Nigeria wordt terechtgewezen over praktijken zoals het beknotten van het recht op de vrije meningsuiting en het martelen en vermoorden van dissidenten. Nigeria doet de aantijgingen van Human Rights Watch af als „vooringenomen en verkeerd begrepen.”

Ook al zijn de mensenrechten sinds het einde van het militaire bewind in Nigeria verbeterd, toch hebben soldaten bij twee incidenten in 1999 en 2001 honderden burgers vermoord. Daarbij eiste religieus en etnisch geweld de afgelopen vier jaar meer dan 10.000 levens.

Ook Zimbabwe ligt onder vuur binnen het landenverbond, dat schorsing als zijn belangrijkste wapen beschouwt om leden te bestraffen. Groot-Brittannië, Australië en Canada hebben gedreigd met een scheuring binnen het Gemenebest als Zimbabwe in ere wordt hersteld, iets wat een aantal Afrikaanse landen heeft gevraagd. De Zimbabwaanse president Robert Mugabe zei erover te denken voorgoed uit het Gemenebest te stappen.

Mugabe is niet uitgenodigd voor de top in Abuja. Net voor zijn vertrek naar Nigeria zei de Australische premier John Howard dat hij veel meer internationale druk wil om het vertrek van Mugabe af te dwingen.

De Nigeriaanse president hoopt dat de rijke en de arme leden op de top oplossingen kunnen vinden voor handelsgeschillen die de organisatie in twee kampen verdelen. In grotere, formelere organen zoals de Wereldhandelsorganisatie is de kans immers veel kleiner dat zulke disputen uitgepraat worden. „We hebben rijke landen uit het Westen, grote ontwikkelingslanden zoals India en heel kleine landen zoals de Caraïbische eilanden”, zegt Obasanjo „Als we een overeenkomst kunnen bereiken, kunnen we daar ook anderen mee overtuigen. In dat opzicht is het Gemenebest uniek.”

De grote kloof tussen het rijke Westen en het arme Zuiden leidt echter tot onvrede over het voorzitterschap van de Nieuw-Zeelandse secretaris-generaal Don McKinnon, die volgens een aantal invloedrijke ontwikkelingslanden neerbuigend doet over Afrikanen. Ze willen dat de Srilankaan Lakshman Kadirgar de functie overneemt.

Vrijdag opent koningin Elizabeth II de top, na een tweedaags staatsbezoek aan Nigeria, haar eerste bezoek aan het land sinds 1956. Uit veiligheidsoverwegingen en door tijdsgebrek zal de koningin niet veel contact kunnen hebben met de Nigeriaanse bevolking. Dat contact zal beperkt blijven tot een wandeling door een namaakversie van een dorpsmarkt, die door de BBC aan de rand van Abuja is gebouwd.

Woensdag gebruikte de oproerpolitie knuppels en traangas om een groep betogers uiteen te drijven die in Lagos tegen de top protesteerde. De demonstranten zien de top als een verspilling van tijd en van geld dat beter voor de armen in het land gebruikt kan worden. „De mensen sterven, maar de regering organiseert een jamboree om indruk te maken op de buitenlandse vriendjes”, zei organisator Bamidele Aturu net voordat de politie een charge uitvoerde. Er vielen geen zwaargewonden. Wel was te zien hoe de politie tientallen mensen oppakte, ook twee journalisten met camera’s. De politiewoordvoerder van Lagos wilde geen commentaar leveren.