Het is voor Noordzeevissers steeds moeilijker om geld te lenen bij de bank. Het rendement van de kottervisserij staat onder druk door een combinatie van hoge brandstofkosten en lage visprijzen. Met name de traditionele boomkorvisserij op soorten zoals schol en tong zit in de problemen. Milieuorganisaties hebben deze vangsttechniek, waarbij het net met kracht over de zeebodem wordt gesleept, in de ban gedaan: de boomkor zou grote schade toebrengen aan het bodemleven. Supermarkten, bang voor hun imago, willen de vis niet meer hebben.

De vissers zijn in een negatieve spiraal beland. Aan de ene kant brengt hun vangst minder op, aan de andere kant kost het vissen met de boomkor veel dure brandstof. De toepassing van andere technieken moet de oplossing brengen. Een veelbelovende techniek is de pulskor. Dit net is voorzien van elektrodes waardoor de vis met stroomstootjes wordt opgeschrikt. De vissen, die op de bodem leven, zwemmen omhoog en komen zo in het net, dat vlak boven de zeebodem zweeft.

De brandstofbesparing bij deze techniek kan oplopen tot wel 
50 procent. Bijkomend voordeel is dat de bijvangst (te jonge vis en ongewenste soorten) veel kleiner uitpakt. En ook dat is een heet hangijzer: de Europese Unie wil af van bijvangst. Binnenkort mag die niet meer overboord, maar moet alle gevangen vis aan land worden gebracht.

Officieel is elektrisch vissen nog verboden. De EU moet jaarlijks ontheffing verlenen aan de vissers die ermee werken. Op dit moment hebben 42 Nederlandse schepen zo’n ontheffing. De verwachting is dat het aantal dit jaar kan verdubbelen. De sector wacht momenteel op groen licht uit Brussel.

Het ombouwen van een schip voor elektrisch vissen kost zeker 3 ton. De banken houden echter de hand op de knip, omdat veel kotters al overgefinancierd zijn. Voor het bestuur van de Bedrijvenkring Urk was dit vorig jaar aanleiding om een aantal partijen met belangen in de sector bij elkaar te roepen: visserijorganisaties, handelaren, de Urker visafslag en de visserijcoöperatie. „We wilden kijken hoe we de impasse konden doorbreken. De hele samenleving hier heeft er belang bij dat de vloot op zee blijft”, zegt voorzitter Evert Jansen, zelf directeur van een transportbedrijf.

Tijdens dat overleg kwam het idee voor een kredietunie op tafel. Dit is een coöperatief financieringsmodel dat is overgewaaid uit Amerika (zie kader). Het gaat om een vorm van achtergestelde financiering, waarbij het kapitaal ingebracht wordt door derden. Het vermogen dat zij beschikbaar stellen is risicodragend, maar het rendement is behoorlijk hoger dan de rente op een bankrekening.

Met subsidie van de Kamer van Koophandel kon aan het lokale accountantskantoor Profinis de opdracht worden verstrekt om een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren. Dat wees uit dat er draagvlak is voor het plan. Jaap Brink, directielid van Profinis en tevens bestuurslid van de bedrijvenkring, is enthousiast. „Het is ook in het belang van visverwerkende bedrijven en toeleveranciers dat de visserij toekomst heeft.” Tegelijk benadrukt hij dat de kredietunie geen concurrent van de banken wil zijn. „Lenen bij de bank blijft de basis en is ook goedkoper”, zegt Brink.

Aan welke eisen een visser moet voldoen om voor financiering door de kredietunie in aanmerking te komen, moet nog worden uitgewerkt. Jansen: „Ik vind dat we niet als eerste naar de kredietwaardigheid moeten kijken. Belangrijker is dat het management goed is en dat het schip technisch in goede staat is.”

Directeur Pim Visser van vissersorganisatie VisNed juicht de plannen toe. De Urker oplossing zal landelijk worden opgepakt, verzekert hij. De initiatiefnemers hopen nog voor de zomer de kredietunie op te tuigen. Visser: „We willen het allemaal. Nu moeten we het geld bij elkaar zien te krijgen. Iedereen is welkom: visindustrie, toeleveranciers, maar ook een suikeroom die de visserij een warm hart toedraagt.”

Van, voor en door ondernemers

Een kredietunie is een coöperatie van ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf (mkb) die via een gemeenschappelijke kas geld aan elkaar lenen. De coöperatie heeft geen winstoogmerk en is op democratische leest geschoeid. Zowel de kredietgevers als de kredietnemers zijn lid en mede-eigenaar van de coöperatie.

Volgens de Vereniging van Kredietunies in Nederland (VKN) is het voor mkb-ondernemers de laatste jaren steeds moeilijker geworden om financiering te verkrijgen. Met name kredieten tot 250.000 euro zijn voor banken nauwelijks meer rendabel, door een combinatie van hoge kosten en strengere regels. Ook is bij de banken door verregaande automatisering de persoonlijke relatie met de ondernemer in het gedrang gekomen, stelt de VKN.

Een kredietunie geeft aandelen uit om eigen vermogen te vormen. De aangesloten leden zijn niet verder aansprakelijk dan tot het bedrag dat zij op dit aandeel hebben gestort.