De Verenigde Staten richten hun aandacht noodgedwongen weer op Irak, nu de aan al-Qaida gelinkte groep Islamitische Staat van Irak en Syrië (ISIS) de westelijke stad Fallujah heeft ingenomen. Twee jaar geleden vertrokken de laatste Amerikaanse militairen uit Irak.

Het Iraakse leger zou naar verluidt de stad Fallujah hebben omsingeld. Fallujah is de op een na grootste stad in de door soennieten gedomineerde westelijke provincie al-Anbar. De stad was het centrum van de soennitische opstand tegen de Amerikaanse bezetting, die acht jaar geduurd heeft.

Raketten

De Iraakse premier Nuri al-Maliki vraagt al sinds 2011, voor de Amerikaanse terugtrekking uit Irak, om Amerikaans wapentuig. De regering van de Amerikaanse president Barack Obama, die direct militair ingrijpen heeft uitgesloten, heeft inmiddels Hellfireraketten en ander militair materieel naar het Iraakse leger gestuurd.

De Iraakse regering oefent ook druk uit op Robert Menendez, voorzitter van de commissie buitenlandse betrekkingen van de Senaat, om toestemming te geven voor de levering van een vloot Apacheaanvalshelikopters. Daar heeft de Iraakse premier Nuri al-Maliki overigens al eerder om gesmeekt. De Iraakse leider, die een coalitie van sjiieten aanvoert, vraagt al sinds 2011 om de helikopters en F-16-straaljagers. Het laatst deed hij dit tijdens een bezoek aan Washington in november.

Verzoening

Critici van zowel Maliki als Obama dringen er echter op aan om voorwaarden te verbinden aan extra steun. De Iraakse leider zou meer flexibiliteit moeten tonen als het gaat om de eisen van de soennitische minderheid in het land.

„Het is belangrijk om de al-Qaidamilitanten te doden, maar als politieke verzoening met de soennitische bevolking uitblijft, zal al-Qaida in Irak (AQI) snel genoeg de verliezen weer aanvullen”, schreef Max Boot, een militair analist bij de Council of Foreign Relations. Volgens Boot heeft krachtig optreden van Maliki eenvoudigweg meer soennitische oppositie tot gevolg.

Andere analisten zijn het daarmee niet eens. Zij vinden dat ISIS, liefst met hulp van plaatselijke milities die samen met het Iraakse leger strijden, verslagen moet worden. Wie de schuld van de huidige situatie op Maliki schuift, haalt volgens hen „oorzaak en gevolg” door elkaar.

Dit weekend klonken er geluiden dat ISIS onder druk van plaatselijke leiders zijn troepen aan het terugtrekken was uit Fallujah. Die leiders zouden bang zijn voor eenzelfde verwoesting die de stad ten deel viel tijdens de Amerikaanse bezetting in 2004.

Het feit echter dat de groep controle heeft weten te verwerven over de stad –en eerder ook kort over delen van de provinciehoofdstad Ramadi– geeft aan dat de dreiging van een burgeroorlog zoals in Syrië niet denkbeeldig is.

Marionetten

ISIS was, totdat het vorige week onder vuur kwam te liggen van andere rebellengroepen, de dominante opstandelingengroep in buurland Syrië. De groep wil een transnationaal emiraat vestigen als onderdeel van een groter plan om de invloed van het door sjiieten geleide Iran in te perken. Maliki, en in mindere mate de Syrische president Assad en de Libanese Hezbollah, wordt gezien als een marionet van Iran.

Obama heeft duidelijk gemaakt dat hij geen partij wil kiezen in een religieuze oorlog tussen sjiieten en soennieten, of dat nu in Syrië is of elders in de regio.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, zei vorige week in Jeruzalem dat het in Irak gaat om „een strijd die van de Irakezen is.” Wel benadrukte hij dat Washington alles zal doen wat nodig is om Bagdad te helpen ISIS te verslaan, waarbij hij Amerikaanse interventie uitsloot.

De auteur is redacteur bij persbureau IPS.