In de Gertrudiskapel in Utrecht had donderdag de aftrap plaats van Kerkbalans 2014. Er doen vijf kerkgenootschappen aan de geldwervingsactie mee, waaronder de Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

De opbrengsten van de actie Kerkbalans lopen al jaren terug. De inkomsten van de Protestantse Kerk daaruit bedroegen bijna 184 miljoen euro, ongeveer 2,7 procent minder dan in 2012. De Rooms-Katholieke Kerk zag haar inkomsten uit de geldwervingsactie eveneens afnemen: met 2,8 procent tot bijna 57 miljoen euro.

Kerstchristenen

Wat kunnen de kerken doen om het tij te keren? Berndts, directeur van onderzoekscentrum Kaski, ziet een mogelijke oplossing in het zoeken naar een bredere doelgroep. Steeds meer mensen willen geen lid zijn van een kerk maar wel af en toe deelnemen aan kerkelijke en religieuze bijeenkomsten. „Incidentele participatie”, noemt Berndts dat. „De populariteit van evenementen als The Passion stijgt. Je zou dat de festivalisering van onze cultuur kunnen noemen.”

Die ontwikkeling blijkt ook uit de kerkgang. Zo bezoeken slechts 226.000 rooms-katholieken zondags een dienst, nog geen 6 procent van alle kerkleden. Maar met Kerst zijn dat er 1,5 miljoen (37 procent). De vraag is wat de kerk met deze „kerstchristenen” moet doen, zegt Berndts. „Ze vinden de kerk belangrijk voor saamhorigheid, zingeving, waarden en normen. De kerken zouden daarop moeten inspelen.”

De kerk doet al heel veel voor de samenleving, aldus de Kaski-onderzoeker. Hij schat de totale waarde van alle sociale, pastorale en diaconale activiteiten van parochies en gemeenten binnen de Protestantse Kerk op 400 miljoen euro per jaar.

De uitdaging is nu om met de actie Kerkbalans aansluiting te zoeken bij mensen die „geen lid maar klant” van de kerk zijn, vindt Berndts. „Gemakkelijke antwoorden heb ik niet. In ieder geval lijkt me deze verbreding niet iets om aan lokale parochies en gemeenten over te laten. Hoe kan de kerk worden ‘verkocht’ aan het publiek? Dat is de vraag van de toekomst.”

Jaloers

De voorzitter van de commissie Kerkbalans, Emiel Duijssens, lichtte de cijfers van de Rooms-Katholieke Kerk toe. De landelijke geldwervingsactie is goed voor bijna twee derde van alle inkomsten van het kerkverband. Veertig procent van de rooms-katholieke huishoudens doet mee en gemiddeld geven ze 77 euro. Dat is 35 euro per gever.

De groep mensen die bijdraagt aan de actie Kerkbalans daalt echter, aldus Duijssens. Er komt steeds minder geld binnen. „Onder ouderen die zijn overleden, waren relatief meer gevers. We zijn jaloers op de bijdragen die de Protestantse Kerk ontvangt, en we doen er alles aan om onze bijdragen omhoog te krijgen.” In de PKN ligt de bijdrage per gever op 204 euro.

Een van de actiepunten van de Rooms-Katholieke Kerk om de inkomsten te verhogen is het stimuleren van parochies tot een „goede uitvoering” van de actie Kerkbalans, bijvoorbeeld door het gebruik van richtbedragen. En parochies zouden zich ook moeten inzetten op verbreding van de actie en nieuwe doelgroepen moeten aanspreken, aldus Duijssens.

Plan op maat

Leonie Bos, voorzitter van de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving (RPG) van de Protestantse Kerk, zei dat 85 procent van de inkomsten van de PKN uit zogenoemd „levend geld” komt: vaste bijdragen, collecten, giften en opbrengsten uit acties. Kerkbalans is heel belangrijk voor de Protestantse Kerk, aldus Bos. De totale inkomsten bedragen 275 miljoen euro en daarvan komt 189 miljoen euro uit de landelijke geldwervingsactie.

Er komt echter steeds minder geld binnen. Om de inkomsten uit Kerkbalans te laten stijgen, is vorig jaar het project Ondersteuning Plaatselijke Geldwerving (OPG) gestart. Lokale gemeenten krijgen onder meer workshops aangeboden en er wordt een plan op maat gemaakt om meer fondsen te werven. „De cijfers bieden aanleiding tot zorgen”, besluit Bos, „maar we zijn hoopvol gestemd.”

Geldactie met feestelijk randje

De actie Kerkbalans heeft dit jaar een feestelijk randje. Veertig jaar geleden ging de grootste geldwervingsactie van Nederland van start.

De Nederlandse Hervormde Kerk begon in 1972 voor het eerst met een landelijke collecte. De actie ”Trouw moet blijken” werd een groot succes. Bij de 250 hervormde gemeenten die meededen, stegen de vrijwillige bijdragen gemiddeld met 30 procent.

De Gereformeerde Kerken in Nederland en de Rooms-Katholieke Kerk besloten daarop ook een landelijke actie te houden. In 1974 kozen de drie kerkgenootschappen voor een gezamenlijk motto: ”Kerkbalans”. De naam was het resultaat van een prijsvraag.

Inmiddels is Kerkbalans in opbrengsten de grootste geldwervingsactie in Nederland. De Protestantse Kerk in Nederland haalde in 2012 zo’n 189 miljoen euro op, de Rooms-Katholieke Kerk bijna 57 miljoen euro.

Digibron

Actie Kerkbalans levert kerken miljoenen euro’s op (Reformatorisch Dagblad 9 januari 2014)

Opnieuw minder inkomsten Kerkbalans (Reformatorische Dagblad 9 januari 2014)