Dat is de mening van prof. dr. J. Hoek, buitengewoon hoogleraar gereformeerde spiritualiteit aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen. Hij sprak zaterdag in Utrecht bij de viering van het vijfjarig bestaan van Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk.

De eerste eeuwen van het christendom zijn van groot belang, vindt prof. Hoek. „Zonder Vroege Kerk geen Reformatie. Toen vielen de kernbeslissingen.”

Daarbij speelt de kerkvader Athanasius (circa 295-373) volgens hem een grote rol. De patriarch van Alexandrië is vooral bekend geworden vanwege zijn strijd tegen Arius, waarbij hij vijf keer gedwongen werd in ballingschap te gaan – in totaal twintig jaar. Uiteindelijk werd Athanasius in het gelijk gesteld.

Prof. Hoek zegt dat de strijd over iets zeer wezenlijks ging. „Nog niet alle belangrijke leerstukken van de christelijke kerk waren uitgekristalliseerd. Arius legde de nadruk op de eenheid van God en hij stelde dat de mens Jezus daarom niet God kon zijn. Ook vond hij de levensheiliging belangrijk: de mens Jezus zou gemakkelijker na te volgen zijn dan de eeuwige Zoon van God. Athanasius benadrukte daarentegen dat de Zoon een van wezen is met de Vader. Hij stelde dat er door de zonde een kloof tussen God en de mensen gekomen is die alleen God in eigen Persoon kan overbruggen.”

Prof. Hoek bladert even in een boek van Athanasius en citeert dan een kerntekst: „Omdat immers de dood, van mensen uitgaande, de mensen overkwam en zijn macht uitoefent, daarom is ook door de menswording van ”God het Woord” de ontbinding van de dood tot stand gekomen en de opstanding van het leven.”

Wat zegt de Bijbel daar dan over?

„Er zijn wel teksten over de Godheid van Christus, maar Arius gaf er een andere uitleg aan. Een heel vroege en zeer duidelijke tekst over de Godheid van Jezus vinden we in Filippensen 2, waar staat dat Jezus Zichzelf ontledigd heeft door de gestalte van een slaaf aan te nemen en aan de mensen gelijk te worden. Arius zal deze tekst ongetwijfeld gekend hebben, maar we weten helaas niet hoe hij hem heeft uitgelegd.”

Wat kunnen reformatorische christenen nu met Athanasius?

„De westerse kerk is steeds meer de nadruk op de verzoening gaan leggen. Dat is goed, maar het is de vraag of daardoor het wonder van de vleeswording van God niet te veel op de achtergrond is gekomen. In de preken in reformatorische kerken wordt de menswording van Jezus vaak geschetst als een opmaat naar Goede Vrijdag en Pasen. Dat is ook juist. Maar daarnaast zou de prediking tijdens Kerst ook alle aandacht moeten geven aan de beteken is van de vleeswording als zodanig: de eeuwige Zoon is om ons mensen en om onze zaligheid mens geworden.”