Kiezers uit Washington en Colorado stemden in 2012 in een referendum voor legalisering van cannabis. De eerste winkels waar het spul te koop is, zullen naar verwachting vanaf 1 januari de deuren openen. Tot nog toe was alleen medicinale marihuana toegestaan, maar voortaan is ook ‘recreatief gebruik’ legaal.

„Zo ver zijn wij nooit gegaan”, constateert hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij noemt het bijzonder dat uitgerekend twee Amerikaanse staten deze stap zetten. „De VS was dé crime fighter op dit gebied. Nu steunt zelfs de federale regering het beleid van Colorado en Washington.”

Hoewel cannabis volgens de federale wet verboden blijft, heeft de regering besloten niet dwars te liggen. Dat ‘gedogen’ kan gevolgen hebben. „Wanneer grote staten dingen anders gaan doen, zie je eigenlijk altijd dat de regels mee veranderen”, zegt Brouwer. „Als Amerika zoiets doet, is het internationale recht de facto gewijzigd.”

Het Enkelvoudig Drugsverdrag verplicht landen tot het strafbaar stellen van bijna alle handelingen met cannabis, legt Brouwer uit. Voor minister Ivo Opstelten (Veiligheid en Justitie) is dat een belangrijk argument om regulering van de teelt, waar diverse gemeenten op aandringen, niet toe te staan. De hoogleraar ziet het probleem niet. „Nederland heeft ervoor gekozen verkoop en gebruik niet te vervolgen. Dat kan ook met de teelt.”

Legalisering van cannabis heeft als voordeel dat het spul uit de criminele sfeer wordt gehaald en er kwaliteitscontrole kan plaatsvinden. Volgens Brouwer is gedogen echter „zo gek nog niet”. „De overheid geeft er het signaal mee af dat het niet gezond is.”

Klanten van de Amerikaanse cannabiswinkels mogen per bezoek een ounce, zo’n 28 gram, cannabis kopen. De overheid controleert kwekers en verkopers en int 25 procent belasting en accijns. Blowen in het openbaar is verboden en anders dan in de Nederlandse coffeeshops mag ook in de wietwinkels geen cannabis worden gerookt.

Meer staten volgen de lijn van Colorado en Washington. Zo besloot ook Uruguay onlangs teelt en verkoop van cannabis in 2014 te legaliseren. Dat kwam het land op felle kritiek te staan van buurlanden en VN-organisatie INCB, die over drugsverdragen waakt.

De tegenstanders wijzen vooral op gezondheidsrisico’s en de kans op verslaving. Desondanks vond 65 procent van de ondervraagden in een peiling van Maurice de Hond dat Nederland het voorbeeld van Uruguay moet volgen.