Ada van Krimpen, directeur van het International Statistical Institute (ISI), is een van de initiatiefnemers van het jaar van de statistiek.

Is het initiatief geslaagd?

„De interesse in het international jaar van de statistiek heeft onze verwachtingen overtroffen. In totaal deden 2300 organisaties uit 128 landen mee. Er is veel media-aandacht geweest en belangrijker: er is positieve energie losgekomen. Bepaalde onderdelen, zoals de website en de activiteitenkalender, zullen ook na 2013 doorgaan onder de naam The World of Statistics.”

„Er zijn drie soorten leugens: leugens, grove leugens en statistieken”, beroemde woorden van de Britse staatsman Benjamin Disraeli. Hoe komt het dat statistieken soms een negatief imago hebben?

„Door het verkeerd interpreteren of zelfs misbruiken van statistieken. Soms gebeurt het opzettelijk omdat bestuurders beleidsresultaten mooier willen voorstellen.”

Cijfers liegen niet. Is de slechte naam terecht?

„In mijn opinie niet. Het International Statistical Institute stelt zich ook als doel het bevorderen van de statistiek wereldwijd en het bereiken van een hoge kwaliteit van de cijfers. Het is erg jammer als statistiek wordt misbruikt om bepaalde uitkomsten te produceren. Dat heeft geen goed effect op de reputatie van de statistiek.”

Als je het in Nederland over statistiek hebt, heb je het over het CBS. Hoe belangrijk is deze organisatie?

„Het Centraal Bureau voor de Statistiek is onmisbaar voor Nederland. Het CBS heeft een onafhankelijke positie, vastgelegd in de wet, en is de belangrijkste leverancier van cijfers over de Nederlandse economie en maatschappij. Tegenwoordig zijn er veel bronnen voor cijfers en statistiek op internet te vinden. Maar je wilt er zeker van zijn dat de cijfers ook juist zijn en deskundig en objectief zijn samengesteld.

Zonder het CBS zouden beleidsmakers geen informatie hebben over hoe de maatschappij er voorstaat. De cijfers van het CBS worden weer gebruikt voor prognoses en analyses, zoals door het Centraal Planbureau en het Sociaal en Cultureel Planbureau.”

Wat is de toekomst van statistiek?

„Statistiek wordt met de dag belangrijker. We zijn het tijdperk van de zogenaamde ”big data” binnengetreden: er zijn enorme hoeveelheden data beschikbaar gekomen door de vele media en allerlei gebruikersgegevens. ”Big data” staat aan de basis van nieuwe statistische informatie en beschrijving van fenomenen in de maatschappij. De rol van de statisticus wordt dus belangrijker.

De topeconoom van Google, Hal Valerian, zei pas: „Het meest sexy beroep in de komende tien jaar is dat van de statisticus.” Voor jonge mensen biedt de statistiek een prachtige uitdaging.”

www.statistics2013.org

www.worldofstatistics.org

Wat je eet

Het brood op het bord, de koek in de kast, de snoep in de tas, alle voedingsmiddelen moeten voldoen aan normen en wettelijke kwaliteitseisen. Zo mogen concentraties van kunstmatige hulpstoffen en toevoegingen niet te hoog zijn. Hoe kun je dat bepalen? Juist, met behulp van statistiek.

Statistiek komt overal in de voedingswereld van pas, vertelt prof. Tiny van Boekel, voedingsmiddelentechnoloog aan Wageningen Universiteit. „Als je een partij appels hebt, zijn geen twee appels precies hetzelfde. Er zit variatie in kleur, smaak, maar ook in het vitaminegehalte. Je kunt namelijk nooit met zekerheid zeggen dat er 10 milligram vitamine C in 100 gram appel zit. Met statistiek kun je voorspellen dat het gehalte vitamine C zal variëren tussen bijvoorbeeld 5 en 15 milligram per 100 gram appel. Dankzij zulke statistieken kan het Voedingscentrum aanbevelingen geven om bepaalde producten wel, niet of in bepaalde hoeveelheden te eten. En als er geen statistiek wordt toegepast om voedsel te checken, is kwaliteitscontrole niet meer mogelijk en weet je niet meer wat je op je bord krijgt.”

Op je gezondheid

Statistiek is ook van levensbelang, letterlijk dan. Zonder cijfers van het vóórkomen van ziektes en aandoeningen kunnen dokters lastig een goede diagnose stellen. Labmuizen en andere proefdieren zouden zonder statistieken niets te doen hebben. Er hoeven immers geen medicijnen te worden getest? En of dat pilletje tegen hoofdpijn dus werkt? Dat is maar de vraag.

Jan Willem de Heer, persvoorlichter bij Pfizer, een van de grootste farmaceutische bedrijven ter wereld: „Statistiek is erg belangrijk bij onderzoek naar innovatieve medicijnen én voor ons begrip van gezondheid. Geneesmiddelen waar patiënten op vertrouwen zijn stuk voor stuk jarenlang onderzocht. Gedurende het onderzoek van deze geneesmiddelen onder duizenden patiënten worden de effecten van deze middelen eerst in klinische proeven en vervolgens in de medische praktijk getest en gedocumenteerd. Wil Pfizer effectieve en veilige medicijnen blijven ontwikkelen, dan moeten medische wetenschappers statistische analyses inzetten.”

Fatsoenlijk bestuur

Zonder statistiek kan een overheid niet fatsoenlijk functioneren. Statistieken geven kabinet en politici informatie over het effect van gevoerd beleid en bieden zo nodig handvatten om bij te sturen. Om goed onderwijs te garanderen moeten de leerprestaties van kinderen op scholen bekend zijn. Om te kunnen voldoen aan allerlei richtlijnen op milieugebied moet wel bekend zijn hoe het gesteld is met luchtverontreiniging, afvalpreventie en CO2-uitstoot.

Als overheid wil je ook graag weten hoeveel criminelen van welke soort er over straat lopen, voordat je ze kunt aanpakken. Job van de Sande, woordvoerder bij het ministerie van Veiligheid en Justitie: „Criminaliteitscijfers houd je bij om te weten of je het juiste beleid voert. Als je een toename van bijvoorbeeld het aantal woninginbraken signaleert, kun je nieuwe maatregelen treffen. Onze beleidsmakers gaan overigens nooit alleen op statistieken af, ze gebruiken ook waarnemingen van professionals uit het veld, zoals politieagenten en gemeenten.”

O ja, nog iets. Zonder statistiek krijgt een democratie geen regering. Want hoe weet je wie de verkiezing gewonnen heeft?

Nieuws in de krant

Media pakken graag uit met mooie grafieken en kleurige diagrammen: over een trend rond kerkverlating of over opvallende cijfers van armoede in probleemwijken. In de afgelopen jaren deed het Reformatorisch Dagblad onderzoek naar bijvoorbeeld ontkerkelijking, het luisteren naar popmuziek, het omgaan met moderne media en het gebruik van de eed of de belofte bij beëdiging van volksvertegenwoordigers. De lezer smult onbewust mee van de ‘saaie’ statistische gegevens.

Journalistiek en statistiek gaan hand in hand, betoogt Luuk Sengers, docent onderzoeksjournalistiek en bestuurslid van de Vereniging voor Onderzoeksjournalisten. „Data vormen voor journalisten een belangrijke informatiebron. Voor media zijn extremen of trends in cijfers heel interessant. Datajournalistiek wordt ook steeds belangrijker, omdat er meer informatie beschikbaar komt. Journalisten moeten de data zelf kunnen analyseren om zo onafhankelijk verhalen te ontdekken. Als docent had ik nog nooit zo veel studenten als dit jaar. Zonder overdrijven was 2013 daarom ook het jaar van de datajournalistiek.”

Voor de lezer is goede datajournalistiek ook van belang. Sengers: „Zij krijgen feiten opgediend die ze anders niet te weten waren gekomen.”

Geld in de portemonnee

Waar blijft al dat zuurverdiende geld uit de portemonnee? Wat simpele statistiek kan helpen om dat inzichtelijk te maken: met een ouderwets huishoudboekje of met de moderne onlinetool van het Nibud, het Persoonlijk Budgetadvies. Annemarie Koop, persvoorlichter bij het Nibud: „Met het Persoonlijk Budgetadvies maak je een overzicht van je inkomsten en je uitgaven. Wat geef je iedere maand uit aan woonlasten, verzekeringen, kleding, voeding, vervoerskosten? Die uitgaven kun je vergelijken met huishoudens zoals de jouwe, waardoor je kunt zien of je veel of juist weinig aan een bepaalde post uitgeeft. De tool zit vol met statistieken.”

Geld en statistiek zijn voor het Nibud onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Koop: „Elk jaar rekent het Nibud twee keer de koopkrachtplaatjes van allerlei huishoudens door. Zo wordt voor mensen inzichtelijk hoeveel ze er vergeleken met het vorige jaar op vooruit- of achteruitgaan. Aan de hand van het koopkrachtplaatje kunnen consumenten actie ondernemen en greep houden op hun geld.”

Ook op andere terreinen van de economie spelen statistieken een grote rol. Het bedrijfsleven maakt er volop gebruik van. Onderzoekers houden de ontwikkeling van de prijzen in de supermarkt in de gaten. Statistieken vertellen ons alles over inflatie. En aan de hand van economische cijfers kun je voorspellingen doen over de economie.