De uit de twaalfde eeuw daterende Nicolaïkerk is een van de oudste kerken van Utrecht. Zij is zaterdagavond het decor voor de viering van het vijfjarig bestaan van de Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk (SBVK). Hoofdgerecht is het lustrumconcert met gezongen hymnen uit de Vroege Kerk, voorgerecht zijn enkele korte meditaties.

Dr. Marten van Willigen, initiatiefnemer van de stichting, schetst een beeld van het volgen van Christus in de Vroege Kerk. „Het betekende dat je je, als het donker was, liet dopen in een vertrek naast de kerk, waar maar een paar lampjes brandden. In de ronde ruimte, die aan een mausoleum deed denken, stond de doopvont in het midden. De dopeling werd naakt gedoopt. Hij of zij moest alles achterlaten en door de dood achter Christus aan gaan.”

Na de doop werden de dopeling bepaald bij het nieuwe leven. Vanuit de donkere ruimte gingen ze naar de kerk, waar ze mochten aanzitten aan het avondmaal. „Ze hadden de hele nacht tot het ’s morgens licht werd, gevast. Dan was de dienst voorbij en gingen ze het licht tegemoet.”

Het Roder vrouwenkoor onder leiding van Sonja de Vries zingt, staande in het koor, drie hymnen van de Vroege Kerk. Het laatste daarvan, de paashymne ”Ad cenam agni providi” toont de eenheid tussen doop en avondmaal: „Vooruitziend naar het maal van ’t Lam, met witte kleren aangedaan, na ’t doorgaan van de Rode Zee, zingen wij Christus, onze Heer.” Organist Sietze de Vries improviseert tussen de hymnen door.

Na de pauze worden andere vroegchristelijke hymen uitgevoerd door het koor Magnificat onder leiding van Margreeth Verboom en door het Vocaal Theologen Ensemble onder leiding van Hanna Rijken. Een daarvan is ”Veni Creator Spiritus” (Kom Schepper Heilige Geest), die nog steeds gezongen wordt.

In het jubileummagazine staat dat de Latijnse tekst van een aantal vroegchristelijke hymnen nog wel bekend is maar dat de melodie in veel gevallen niet is overgeleverd. „Waarom zouden we er juist niet voor kiezen om in vroegchristelijke stijl een aantal hymnen opnieuw tot klinken te brengen?” zo stelt de toelichting in het magazine. „Is de inhoud van deze hymnen soms niet waardevol genoeg om een poging te wagen? De gereconstrueerde hymnemelodieën dwingen respect af door hun eenvoud, blijmoedig karakter en nauwe aansluiting bij de Latijnse tekst. Hier klinkt iets door van de Vroege Kerk.”

Na het horen van een aantal gezongen hymnen zegt Van Willigen: „Zo moet het in de Vroege Kerk geklonken hebben.”

Mart Kleppe, voorzitter van de stichting, noemt in zijn openingswoord twee doelen van de aandacht voor de Vroege Kerk. Het eerste is dat christenen vandaag de dag in de kerkvaders voorbeelden ter navolging 
vinden, het tweede dat christenen aangemoedigd worden om de wedloop van het geloof te lopen en hun hoop en verwachting alleen op Jezus Christus te stellen.

Hij leest een gebed van Augustinus voor. „Heere, ik prijs U omdat ik U zozeer liefheb. Wij belijden dat we in ellende verkeren. U bent barmhartig over ons. Wij mogen gelukkig worden in U. U bent goed.”

Prof. Hoek stelt dat de Reformatie in de zestiende eeuw niet mogelijk was zonder de Vroege Kerk en dat er nu geen doorgaande reformatie mogelijk is als „we niet in het spoor van de Vroege Kerk gaan.” Hij noemt het een tragische vergissing dat velen menen de ware vrijheid te vinden als ze het christelijk geloof afschudden. „Wie door Christus is vrijgesproken is vrij tot een nieuw bestaan. Het, volgen van Christus is een bevrijd leven.”

Prof. Hoek ziet die vrijheid in de eerste plaats in het volgen van Christus bij het wegnemen van de schuld, in een leven uit genade. Vrijheid is er ook in het gehoorzamen aan Christus, als een kind. „God kijkt of de werken gebeuren uit liefde tot Jezus, ook al zijn ze onvolmaakt.” Als derde vrijheidspunt is er de christelijke vrijheid, waardoor een christen vrij van wetticisme en traditionalisme zijn weg mag gaan.

Dankbaar en verwonderd

Dankbaarheid, verwondering en de eer aan God, zijn de begrippen die bovenkomen bij dr. Marten van Willigen als hij zijn gevoel beschrijft bij het vijfjarig bestaan van de Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk (SBVK). De initiatiefnemer is blij dat door het werk van de stichting de bekendheid met de Vroege Kerk groter geworden is. Niet alleen heeft de SBVK een aantal boeken uitgegeven, ook is er een toenemend aantal lezers van de nieuwsbrieven, niet alleen protestanten maar ook rooms-katholieken, aldus Van Willigen. De stichting komt in het voorjaar van 2014 met een nieuwe uitgave, ”Christus volgen”. Het boek gaat in op wat het in de oudheid betekende om Christus te volgen en christen te worden. De sacramenten doop en avondmaal komen ter sprake. In het boek worden ook de exegese van Ambrosius en Augustinus van het Onze Vader en de Bergrede weergegeven. Er zijn plannen voor een boek over vroegchristelijke hymnen in hun context.