Veel moslims zien het christelijk geloof als de godsdienst van de Verenigde Staten en West-Europa en associëren het met een westerse, vaak losbandige levensstijl. In China is lang gedacht dat het christelijk geloof iets westers was dat je vooral moest mijden, omdat het anders je land in bezit zou nemen. Op zich zijn deze gedachten niet vreemd, want andere grote wereldreligies zoals de islam, het boeddhisme, het hindoeïsme en het confucianisme hebben niet alleen een sterke binding met de oorspronkelijke stichters, maar ook met de cultuur waarin ze zijn ontstaan.

Een soortgelijke binding met een vaste plaats en cultuur heeft het christelijk geloof echter niet. Protestanten zijn daarin nog stelliger dan rooms-katholieken, die altijd Rome nog hebben als centraal punt. Het christelijk geloof is, hoewel gebaseerd op historische feiten die op een bepaalde plek plaatsvonden, qua karakter universeel. Als zodanig kan het een betekenisvolle plaats innemen in elke cultuur, hoe authentiek en verschillend deze ook is. En terzijde: de westerse leefwijze is bepaald geen integraal onderdeel van het christelijk geloof.

Wat zijn de feiten? Het zwaartepunt van de christelijke kerk is verschoven naar Noord-Afrika. Het aantal christenen neemt af op het noordelijk halfrond en groeit op het zuidelijk halfrond. Die trend zet door. De verspreiding beweegt zich dus over de aarde heen. Dat is ook terug te zien in de geschiedenis van de christelijke kerk. In de eerste eeuwen verspreidt het Evangelie zich niet alleen naar West-Europa, maar ook naar het oosten, langs de zijderoute zelfs tot diep in China toe, en naar het noorden.

In de 19e eeuw heeft het Westen een geweldige zendingsdrang gehad, maar inmiddels is dat verleden tijd. De meeste zendingswerkers komen nu uit Zuid-Korea en de Filipijnen, landen die qua denkstructuur en cultuur ver van het Westen af staan. Uit deze feiten is in ieder geval niet af te leiden dat het christelijk geloof iets westers zou zijn.

Vertaalbaar

Er is nog een ander bezwaar in te brengen tegen de gedachte dat het christelijk geloof een typisch westers product is. In de overtuiging van een christen is de kerk daar waar men Christus’ Naam aanroept. En dat gebeurt van onderaf. Jezus Zelf sprak de bekende woorden: Waar twee of drie in Mijn Naam vergaderd zijn, daar ben Ik in het midden. Je zou ook kunnen zeggen dat de christelijke kerk in de wereld daar is waar het Woord van Christus is, de Bijbel, en waar men zich voor dit Woord buigt. Dat kan dus overal op de wereld zijn. Een christen heeft geen bedevaart naar Jeruzalem nodig om versterkt te worden in het geloof. Je hebt wel een Bijbel nodig, maar geen centrale binding met een regio of cultuur.

Wel voelt een waar christen zich verbonden met allen die door een waar geloof met Christus verenigd zijn. De gedachte dat de kerk overal kan zijn, impliceert dat de Bijbel, geschreven in oosterse talen, vertaalbaar is. Deze vertaalbaarheid houdt in dat er bij de christen respect en waardering is voor de kenmerken en eigenschappen van een taal en dat uiteindelijk de vertaling niets afdoet van de kracht die de Bijbel in zichzelf bezit. De vertaler legt met grote zorgvuldigheid een verbinding tussen de grondtekst en de beschikbare mogelijkheden die een taal heeft, in het besef dat Gods Geest Die de Schrift heeft uitgeademd de toepassing wil maken, ook bij het vertalen en het gebruik van de vertaling. De Bijbel, de constitutie van de christelijke kerk, is het Woord van God voor ieder volk, hoe klein dan ook. Daarmee kan ook de christelijke kerk niet van westerse aard zijn.

Het gaat in het christelijk geloof ook niet om het scheppen van een monocultuur, maar om bekering van mensen in bestaande culturen, waardoor deze naar God gaan vragen. Na de zondeval beschikt de mens nog over een scheppingsgave om zijn wereld te ordenen. Het zou anders onmogelijk zijn om te leven. Eskimokinderen, kleine Papoea’s en jonge Nederlanders leren van hun ouders hoe ze in hun situatie moeten leven en denken.

Het resultaat van dit alles wordt sterk beïnvloed door de taal die je spreekt, de omgeving waar je woont en de ervaringen die je opdoet. Het is een groot verschil of je opgroeit in een omgeving waar een vijfdaagse werkweek geldt of een zeven- of achtdaagse, of je in een stad woont of in een dorp, of je in een warm of een koud klimaat leeft, of je leeft op een plaats waar eelt onder je voeten een groter voordeel is dan het bezitten van een leerboek, of waar alles met praten gaat omdat de taal nog niet op schrift staat, enzovoorts. Iedere groep mensen ordent op een creatieve manier zijn eigen leefomgeving zodat leven mogelijk is. Cultuur functioneert als een zwemvest om te overleven en als een blauwdruk om ons leven in te richten.

De Heilige Geest bezit met en door de Bijbel de kracht om mensen uit verschillende culturen van binnenuit te bekeren en te richten op Christus Jezus, de Zaligmaker van de wereld. Voor een christen is een westerse cultuur niet een betere cultuur dan een oosterse. Culturen zijn beter of slechter naarmate ze wel of niet in overeenstemming zijn met de Tien Geboden uit de Bijbel. Een christen mag het stempel van zijn eigen cultuur meedragen.

Superioriteit

Het zijn niet alleen aanhangers van andere godsdiensten die een verband leggen tussen het christelijk geloof en de cultuur van de westerling. Er zijn in de zendingsgeschiedenis vele voorbeelden aan te wijzen waarin het Evangelie en de westerse cultuur een-op-een samengingen. Er was een periode in de zendingsgeschiedenis dat zakelijke en geestelijke belangen door elkaar heen liepen. Er leeft onder christenen soms een misplaatst gevoel van superioriteit.

Christenen moeten daarom alert zijn, om door de cultuur gestempelde eigenheden niet als universeel te beschouwen. Buitenstaanders mogen over de fouten die hier gemaakt worden terecht hun veroordeling uitspreken. Maar het christelijk geloof is geen westerse, of oosterse of zuidelijke godsdienst. Een veelheid en verscheidenheid van volken en talen zullen het hemelse Jeruzalem binnengaan. Uit al die volken zullen ze komen en gereinigd door Christus’ bloed hun heerlijkheid en eer de poorten van de hemel binnendragen.

Dr. J. H. van Doleweerd, missioloog en theologisch docent en werkzaam voor de Zending Gereformeerde Gemeenten in Indonesië. Heeft u een vraag voor deze rubriek of wilt u reageren? weerwoord@refdag.nl