Voor alle goede doelen die 1 februari 2014, de dag waarop hun fijne, korte rekeningnummer niet langer bruikbaar is, met angst en beven tegemoetzien, is er één schrale troost: hadden ze in Malta gezeten, dan was het allemaal nog veel erger geweest.

De 18 posities die Nederlandse rekeningnummers straks –met dank aan Brussel– moeten tellen, zijn niets vergeleken met de 31 tekens die voor gironummers in de Zuid-Europese dwergstaat gaan gelden.

Ondanks dit relatieve voordeel zien goede doelen toch vooral het absolute nadeel van de naderende omschakeling in het betalings­verkeer.

Toch nadert 1 februari met rasse schreden. En in Europese wetgeving is nu eenmaal vastgelegd dat vanaf die datum banken in de volledige EU, aangevuld met Noorwegen, IJsland, Liechtenstein Zwitserland en Monaco, alleen nog mogen werken met de langere IBAN-nummers. Iedereen in Europa betaalt dan euro’s op dezelfde manier, met als doel grensoverschrijdend betalen makkelijker en vooral goedkoper te maken.

Nu is IBAN (International Bank Account Number) op zichzelf niet nieuw. Al sinds 2007 is het nummer verplicht voor betalingen naar het buitenland. Het langere rekeningnummer, dat bestaat uit het huidige nummer voorafgegaan door één of meer nullen, een landcode, een controlegetal en een bankcode, prijkt ook al op alle bankpasjes.

Nieuw is wél dat dit lange nummer (dat per land varieert van 
15 tot maximaal 34 tekens) vanaf februari ook voor alle binnenlandse betalingen gaat gelden. Vanaf die dag zijn de huidige nummers dus niet langer bruikbaar.

Voor de meeste burgers, die hoofdzakelijk binnenlandse betalingen doen, is het verplicht invoeren van die lange nummers vooral vervelend. Voor bedrijven en instellingen betekent het een complexe en niet zelden dure aanpassing van zowel betaalsystemen als briefpapier.

Maar voor goede doelen springen de gevolgen misschien wel het meest in het oog. De vaak korte en daardoor gemakkelijk te onthouden rekening­nummers kunnen straks niet langer gebruikt worden voor de fondsenwerving. De huidige actie van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) voor de Filipijnen lijkt daarmee de laatste waarbij giro 555 als actief wervingsmiddel is ingezet. Vanaf februari zullen de SHO bij nieuwe hulpacties het veel langere NL08INGB0000000555 op de posters in bushokjes afgedrukt moeten zien te krijgen.

Nu zal dát nog wel gaan, veel lastiger zal het zijn dit lange nummers ook bij potentiële donateurs goed tussen de oren te krijgen. Precies om die reden lobbyt directeur Gosse Bosma van VFI, de brancheorganisatie van goede doelen, al maanden voor een betere regeling voor zijn achterban. Tot nu toe echter zonder resultaat.

Bosma: „Automatisch de korte nummers van goede doelen omzetten naar het langere IBAN-nummer, zoals banken nu doen, is volgens De Nederlandsche Bank straks niet meer mogelijk. Het gaat er dus om wat er binnen de regels nog wél mogelijk is. Samen met de banken hebben we al verschillende opties verkend om de schade voor goede doelen zo veel mogelijk te beperken. Daarbij moet je denken aan de introductie van één gezamenlijk IBAN-nummer voor alle goede doelen of het standaard opnemen van goede doelen in het adresboek bij het internetbankieren. Maar vooralsnog zien banken dat allemaal niet zitten. Omdat de tijd dringt, richten we ons nu primair op een goede communicatie richting de donateurs. Het is jammer, want de afgelopen jaren hebben de korte nummers hun werk uitstekend gedaan.”

Dat vindt ook Henk Lubberts, die verantwoordelijk is voor de overgang naar IBAN bij Kerk in Actie, de organisatie voor zending en diaconaat in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk. De nationale hulpactie van deze week voor de Filipijnen, waarbij inmiddels een kleine 30 miljoen euro is opgehaald, heeft volgens hem opnieuw aangetoond hoe sterk de wervingskracht van het korte gironummer is.

Met „pijn in het hart” nam Kerk in Actie dan ook recent afscheid van het vertrouwde 456 als het meest prominente rekening­nummer, zegt Lubberts. „Met dat nummer, dat zelfs in ons logo was verwerkt, waren we altijd zeer tevreden, maar door IBAN is het een gedrocht geworden. Het bevat nu zo veel nullen dat het risico op foutjes bij het invoeren door donateurs te groot is geworden.”

Een nieuw nummer –0 457 457 457– moet de omschakeling voor de Kerk in Actiedonateur wat vergemakkelijken, hoopt Lubberts. Maar dat zal –niet in de laatste plaats omdat er nog NL89ABNA voor komt te staan– nog een hele uitdaging worden, erkent hij. „Op posters en abri’s of in radiospotjes communiceert een lang nummer natuurlijk veel lastiger. Voor donateurs die vaak internet gebruiken, is het allemaal nog wel te doen, maar er bestaat nog altijd een grote groep mensen voor wie dat niet het geval is. En juist onder die groep, die nog vaak de acceptgiro gebruikt, hebben we veel donateurs.”

Lubberts verwacht dan ook geen positieve gevolgen van de naderende omschakeling naar IBAN. „De donaties zullen waarschijnlijk afnemen omdat mensen fouten maken met het overboeken of besluiten de kat voorlopig uit de boom te kijken.” Al valt volgens hem op voorhand niet te zeggen wat de schade precies zal zijn. „Het kan 1 procent minder giften betekenen, maar ook 5 of 10 procent. Dat is koffiedik kijken.”

Het grote risico op dalende donaties maakt het extra wrang dat er zo kort voor de overgang nog altijd geen oplossing is gevonden door banken voor goede doelen. VFI-directeur Bosma heeft de hoop op een acceptabele uitkomst echter nog niet opgegeven. Zo ziet hij ook een „suggestie-service” wel zitten, waarbij banken weliswaar niet automatisch het korte nummer van goede doelen omzetten, maar online een suggestie doen waar de donateur het aan het korte nummer gekoppelde IBAN-nummer dan wel kan vinden.

Een woordvoerder van De Nederlandsche Bank (DNB) stelt desgevraagd dat er binnen een werkgroep, waarin naast DNB ook de Nederlandse Vereniging van Banken, bedrijven, de Consumenten­bond en VFI betrokken zijn, nog altijd creatief wordt nagedacht over oplossingen. „Maar er spelen zo veel verschillende zaken in dit dossier en er zijn zoveel stakeholders bij betrokken dat het allemaal behoorlijk complex is”, erkent hij.

Ook Lubberts hoopt nog altijd op een goede afloop. „Voor Kerk in Actie zou het fantastisch zijn als we naar buiten toe op de een of andere manier toch de korte nummers kunnen behouden. Dan pak ik meteen de champagnefles. Want hoe makkelijker je het maakt om te doneren, hoe beter het is. Iedere extra drempel die je opwerpt, weerhoudt toch een groep mensen om te geven.”