Tijdens zijn detachering in Venezuela als salesmanager voor een Nederlands bedrijf zag Henkemans al snorkelend in zee hoe adembenemend mooi het koraalrif is. Tegelijk ontdekte hij dat door de visserij met sleepnetten, de lozing van afval en grijpgrage handen van toeristen dit stukje natuurschoon steeds meer wordt afgebroken. „Ik ben niet van christelijken huize, maar ik ben er wel van overtuigd geraakt dat wij mensen totaal verkeerd omgaan met de natuur.”

Teruggekomen in Nederland begon hij te experimenteren met het kweken van koraal in een grote bak water. „Ik ben helemaal geen bioloog, maar dat is juist een voordeel gebleken. Ik ben daardoor heel anders te werk gegaan”, zegt Henkemans. „Mijn concept is: kruip in de proefopstelling zo dicht mogelijk tegen de natuurlijke omstandigheden aan.” Dat bleek niet zomaar te gaan. Maar al experimenterend lukte het de gedreven onderzoeker om begin 2001 de klompjes koraal in de bak op een natuurlijke wijze te laten groeien. Zijn techniek houdt het zeewater zuiver én levend. Henkemans vroeg er in 2001 patent op aan.

De wetenschap reageerde aanvankelijk sceptisch. Het was tot dusver niet gelukt om de koraaldiertjes in leven te houden en zich te laten voortplanten. „Dat komt omdat men eerst het water helemaal zuivert en dan de benodigde voedingsstoffen weer aan het water toevoegt. Mijn werkwijze is om alleen het bodemslib eruit te filteren en het plankton zo veel mogelijk in het water te laten”, zegt Henkemans, niet zonder trots. „Daarvoor heb ik een speciale pomp ontwikkeld waarin het plankton niet wordt beschadigd door de draaiende waaier. Plankton is namelijk erg belangrijk om afvalstoffen in het water om te zetten in voedingsstoffen en het dient ook zelf weer als voedsel voor de algen.”

In het Oceanium van Diergaarde Blijdorp in Rotterdam staat een proefbak met 3000 liter zeewater met nu zo’n vijftien stukken hersenkoraal, zo genoemd omdat ze op hersenen lijken. „Je moet zo’n stukje rif zien als een flatgebouw waarin allemaal poliepen wonen, variërend in grootte van een paar millimeter tot enkele centimeters. Die beestjes vermenigvuldigen zich en hechten zich vast op de ondergrond. Dankzij de symbiose met algen die suikers produceren, brengen de koraaldiertjes kalk voort waardoor het bouwsel van boven aangroeit. Die algen zorgen ook voor de soms felle kleuren die de koraalriffen zo mooi maken.”

Inderdaad heeft iedere donkere ’hersenklomp’ op de bodem van de bak een lichtbruin ’schedeldak’ die de activiteiten van de diertjes verraadt. Een paar grote lampen boven de bak zorgen voor het noodzakelijke licht. Zo af en toe spuit er uit een buis aan de oppervlakte een hoeveelheid water. „Dat is de golfslag die mijn ’zee’ in beweging brengt.”

Twee jaar geleden richtte hij samen zijn compagnon Robbert Dokter de onderneming EcoDeco op. Aanvankelijk hadden de activiteiten in Aalsmeer plaats. Later kwam hij in contact met het Oceanium in de Rotterdamse dierentuin, waar veel maritiem wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan. Sinds enkele maanden is EcoDeco verhuisd naar Blijdorp. Onzichtbaar voor de bezoekers van het Oceanium zet Henkemans zijn experimenten voort. De dierentuin is geïnteresseerd in de door hem ontwikkelde technologie voor de eigen publieke aquaria.

Ondertussen heeft zijn onderzoek zich ook verbreed naar sponzen. „Je kunt deze beestjes -met meestal een diameter van zo’n 5 centimeter- het beste vergelijken met een theezakje, qua werking en grootte. Ze zuigen zeewater naar binnen, halen er allerlei deeltjes uit en lozen het weer. Bij die deeltjes zitten elementen die medisch heel interessant zijn. Op het moment lopen er wetenschappelijke onderzoeken naar middelen tegen kanker en psoriasis die gebaseerd zijn op stoffen uit die sponzen.”

Volgens Henkemans is het onderzoek naar allerlei stoffen onder de waterspiegel nog maar pas begonnen. „De oceaan is net een schatkamer waarvan wij nog maar de eerste rijkdommen beginnen te ontdekken.”

Ook met het onderzoeksinstituut van Wageningen Universiteit (WUR) en met de Katholieke Universiteit Nijmegen werkt Henkemans inmiddels samen. De wetenschappers in Wageningen nemen zijn werkwijze over en hebben ook een proefopstelling van hem gekocht. Zij zijn met name geïnteresseerd in de farmaceutische toepassingen van stoffen uit sponzen.

Bovendien bestaan er contacten met de enige Nederlandse ”coral farm” (koralenkweker), die zijn kantoor in Den Haag heeft. Het bedrijf zelf staat echter op het Caribische eiland Dominica. „Nu laat deze kweker rechtstreeks water uit zee in zijn bakken stromen, maar dit werkt niet goed. Wellicht dat ik hem en anderen in de toekomst de technieken voor grote kweekbassins kan leveren.”