Het was de Canadees Ted Dave die in 1992 de eerste ”Buy Nothing Day” uitriep. Dave, reclamemaker van beroep, wilde hiermee een daad stellen. „Normaal gesproken zette hij mensen aan tot kopen, maar nu ging hij in staking”, vertelt Dick Verheul van Omslag, een club die zich inzet voor duurzame ontwikkeling. „Hij had genoeg van het idee dat zoveel reclameomzet leidt tot zoveel winst, alsof je mensen aan een touwtje hebt.”

Daves actie had succes. Het idee om één dag per jaar niets te kopen, vond weerklank. In de Verenigde Staten, later ook in Europa en Australië. De eerste Niet-Winkeldag die Omslag in Nederland op touw zette, was in 1995. Komende zaterdag staat de negende editie op het programma.

Niets kopen? Wat is dat nou voor malligheid?
Verheul: „Ja, dat horen we vaak. Iets níét doen is kennelijk bijzonder.” De boodschap is echter serieus: „Verzet tegen het consumentisme, het najagen van economische groei, de macht van de grote bedrijven, de 24-uurstressmaatschappij, de zevendaagse koopweek en een leven in dienst van de economie. Waarom moeten we telkens het nieuwste hebben? Alsof het zo is dat je pas wat bent als je wat hebt.”

De Omslag-woordvoerder vindt verder dat veel consumptie doorgaans geen materieel doel dient. „Wel immaterieel. Neem een cadeautje. Dat geven we om waardering te tonen. Het doel is geluk. Maar is dat dan te koop? Nee, zeggen wij. De ontvanger zit doorgaans helemaal niet op dat cadeautje te wachten.”

Hoe zou het dan wel moeten?
„Voer eens een goed gesprek, geef je vrienden een tegoedbon voor een vogelfluitconcert, maak een boswandeling bij mooi weer. En dat in plaats van dingen te kopen. Doen we dat met zijn allen meer, dan zijn we een stuk dichter bij de oplossing van het afval- en het milieuprobleem. We consumeren nu in zo’n razend tempo dat de natuurlijke kringloop niet meer werkt. Met alle schadelijke gevolgen van dien.”

Minder kopen en minder bezitten geeft ook een hoop minder zorgen, voorspelt Verheul. „Al die spullen vergen onderhoud, dure dingen moet je verzekeren tegen diefstal en noem maar op. Daar kan een mens behoorlijk druk mee zijn. Maar hij wordt er niet gelukkiger van. En dan te bedenken dat dit een puur westers onderwerp is. In Afrika hebben ze door de armoede wel andere zorgen aan hun hoofd.”

Het protest tegen „meer, meer, meer” speelt zich zaterdag vooral op straat af. Zo worden er in Amersfoort gratis veganistische maaltijden uitgedeeld, pal naast de McDonald’s in het centrum. Ook zal er een zogenaamde ”ooit-gekregen-maar-nooit-gebruikte-cadeautjes-ruilkraam op de Varkensmarkt staan. In Den Haag delen activisten in het centrum tasjes zonder bodem uit. En in Leeuwarden, om nog maar eens iets te noemen, zetten jongeren een huiskamer op op straat. „Geen koopdwang, maar rust om stil te staan bij het nut van al die aankopen die zo vlak voor de decembermaand gedaan worden”, luidt het motto daar (meer informatie op www.koopniets.nl).

Geen last van klagende winkeliers?
Verheul: „Dat valt wel mee. De oproep Koop Niets! is geen actie tegen winkeliers. Die maken zich doorgaans heel nuttig. Wij maken onderscheid tussen het doen van de dagelijkse boodschappen en funshoppen. Mensen mogen best winkelen, maar wij willen graag dat ze nadenken bij wát ze kopen.”

Een enkele keer komt het voor dat een middenstander niet op de hoogte is van het fenomeen Niet-Winkeldag en bij Omslag aan de bel trekt. „Als je er dan even over doorpraat, zitten we meestal snel op één lijn. Ik sprak eens een drogist die op zaterdag voor moederdag in het laatste halfuur voor sluitingstijd een topomzet binnenhaalt. Die man is daar op zich blij mee, maar zei het triest te vinden dat de klanten op het nippertje iets duurs kopen om een schuldgevoel af te kopen door een extreem dure parfum aan te schaffen. Zo’n opmerking spreekt me bijzonder aan.”