Lewis liet het vuile Belfast achter zich
De 22e november 1963 is niet alleen de dag waarop president John F. Kennedy werd neergeschoten, het is ook de sterfdag van een van de bekendste christelijke schrijvers van de twintigste eeuw: Clive Staples Lewis (1898-1963). Dat deze Oxford-geleerde niet in Engeland, maar in Noord-Ierland werd geboren, maakt hem alleen maar boeiender.
”Jack” Lewis was een boeiende en tegelijk merkwaardige man. Aanvankelijk was hij een kritische agnost, later zag hij door logische redeneringen de waarheid van het christendom in. Enerzijds was hij een typische Oxford-intellectueel die dacht dat levenswijsheid uit de boeken komt, anderzijds vocht hij in de Tweede Wereldoorlog in een regiment dat zestig Duitsers tot overgave dwong.
Hij werd geboren in een tijd van stijgende welvaart in Belfast. De huidige Noord-Ierse hoofdstad groeide uit tot een van de industriële centra van Europa. Die bloei trok grootvader Richard Lewis aan, zodat hij zich vanuit Wales in Belfast vestigde en als ingenieur in de scheepsindustrie ging werken. Zo kwam het dat moeder Flora uitzag op een van de grootste scheepswerven ter wereld als ze over Jacks wieg heen naar buiten keek, de heuvel af.
Op diezelfde werf, diep onder het keukenraam van de familie Lewis, werd enkele jaren later de wereldberoemde Titanic gebouwd. Maar in die tijd kwam C. S. Lewis alleen nog maar in schoolvakanties in Belfast. Na de dood van zijn moeder, in 1908, stuurde zijn vader, de advocaat Albert Lewis, hem in het Engelse Oxford naar een kostschool.
Het geboortehuis van Lewis is in 1952 afgebroken. De Dundela Flats die ervoor in de plaats kwamen, hebben sinds de herdenking van zijn geboorte in 1998 een plaat op de muur waarop staat dat de „auteur en christelijke apologeet” daar ter wereld kwam.
Grootvader van moeders kant, Thomas Hamilton, was toen Jack geboren werd de eerste predikant van de nieuwe anglicaanse gemeente St. Mark’s, in het oosten van Belfast. De latere Oxford-hoogleraar werd er in januari 1899 gedoopt; de doopvont staat er nog steeds. Een folder in de kerk zegt dat de familie Lewis altijd voor in de kerk plaatsnam, dus letterlijk aan de voeten van de prekende opa.
In 1935 schonken Jack en zijn broer Warren -die altijd samen hebben geleefd in Oxford- een gebrandschilderd raam met de apostelen Lukas, Jacobus en Markus aan de kerk, ter nagedachtenis aan hun ouders. Toch wordt algemeen gezegd dat de relatie tussen vader en zoon Lewis niet goed was.
Vader verwaarloosde zijn zoon echter niet. De keus om Jack en Warren naar Engeland te sturen kwam voort uit bezorgdheid over Jacks zwakke gezondheid. De welvaart van Belfast had immers een schaduwkant: de luchtvervuiling. En die was er in Oxford niet.
Lewis’ vader had een slechtere keus kunnen maken dan Jack naar Oxford te sturen. Jack begon daar een levenslange academische loopbaan, waarmee hij beroemd is geworden. Als groot kenner van de Engelse literatuur en schrijver van diverse werken daarover werd hij zo’n autoriteit, dat vrijwel iedereen -en mogelijk ook hijzelf- vergat dat hij eigenlijk geen Engelsman, maar een man van Ulster was.
Datzelfde geldt eigenlijk voor andere Britse schrijvers van wie de wieg in Noord-Ierland stond. Zo werd de anglicaanse predikant Jonathan Swift in de zeventiende eeuw door de heuvels ten noorden van Belfast geïnspireerd tot het schrijven van ”Gulliver’s Travels”. En Nobelprijswinnaar Samuel Beckett, die weliswaar geboren werd in het Ierse Dublin, doceerde op het prestigieuze en nog steeds bestaande Campbell College in Belfast, waar ook Lewis onderwijs ontving.
Liefhebbers van Lewis doen momenteel moeite om het huis Little Lea, dat Lewis’ vader in 1905 liet bouwen, te behouden. Het in landhuisstijl gebouwde huis, waar Lewis enkele van zijn kinderjaren doorbracht, inspireerde hem later naar eigen zeggen vaak voor zijn fictieve boeken. Little Lea staat momenteel te koop voor 1 miljoen pond (1,4 miljoen euro). Een projectontwikkelaar heeft er zijn oog op laten vallen, maar wil het slopen en vervangen door appartementen. Liefhebbers van Lewis’ werk van over de hele wereld -vooral uit de Verenigde Staten, waar hij grotere populariteit geniet dan in de Britse gebieden- werden dit voorjaar opgeroepen te protesteren. Het huis staat er nog en er is nog geen beslissing genomen.
Op zijn beurt bood de kledingkast uit Lewis’ bekende ”Narniasprookjes” weer inspiratie aan de Noord-Ierse beeldhouwer Ross Wilson, die in 1998 een standbeeld van de schrijver maakte. De bronzen voorstelling in Belfast toont de jongvolwassen Lewis, die de deur opent van een kast en tuurt naar de geheimzinnige wereld die zich achter de deur voor hem ontvouwt, terwijl zijn linkerhand leunt op de stoelleuning achter hem. Rond het standbeeld staat op de grond in trefwoorden een toelichting op „C. S. ’Jack’ Lewis, Ulsterman, schrijver, christen, geboren 1898, wedergeboren 1931.”
Hoewel Lewis een christelijke opvoeding kreeg, werd hij tijdens zijn scholing agnost. In 1931 kwam hij door logische redeneringen tot geloof en werd hij een bekend verdediger van het christendom. Veel van zijn boeken zijn in het Nederlands vertaald, zoals de bundel radiolezingen ”De sleutel tot het geheim” (”Mere Christianity”) en zijn boek ”Wonderen” (”Miracles”), waarin de redelijkheid van het christelijk geloof en de daarbij horende ethiek centraal staan. Grote bekendheid geniet ook ”Brieven uit de hel” (”The Screwtape Letters”), waarin de satan gedetailleerde en verbluffende instructies geeft over hoe mensen bij Gods dienst vandaan moeten worden gehouden. Ook Lewis’ fictieve boeken, zoals ”Reis naar Venus” (”Journey to Venus”), bevatten voor de oplettende lezer vaak een godsdienstige boodschap.
Of Lewis zelf vergat dat hij Ulsterman was? Het is moeilijk te zeggen. Nergens in zijn werk is iets te lezen over de politieke situatie in Noord-Ierland, terwijl hijzelf een typisch product was van de bevoorrechte politieke middenklasse in dat land. Wel zichtbaar is in zijn werk zijn voorliefde voor het Ierse natuurschoon. Heel zijn leven hield Lewis daarom vast aan wat hij ooit als kind opschreef: „Niemand houdt meer van de heuvels van (het Noord-Ierse) graafschap Down dan ik.”