In de meeste grote steden van Nederland zijn ze actief: honderden CDA-dertigers, hoogopgeleide mensen vaak, artsen en advocaten, die vinden dat er meer in het leven is dan hun baan en het materiële. Daarom debatteren ze over politiek, waarbij het doel is „de christen-democratie op een eigentijdse en herkenbare wijze inhoud te geven”, aldus Hagenaar Alex Krijger, die de activiteiten van de verschillende groepen coördineert.

Links zijn ze zeker niet. Op de opiniepagina’s van de landelijke bladen staat wel eens een artikel van een CDA-dertiger waarin het CDA wordt opgeroepen nu eens te erkennen dat de partij gewoon conservatief is en zich daar ook naar te gedragen. Met afschuw is in deze kringen kennisgenomen van het ’paprika’-akkoord dat de jongerenorganisaties van CDA, PvdA en GroenLinks begin deze week sloten. Aan het einde van de avond kreeg Balkenende een kistje sinaasappelen aangeboden. „Geen paprika’s met die vreemde, linkse kleuren! Maar sinaasappels: gezond en oranje.”

Hét publiek dus voor een stevig verhaal over waarden en normen en de grondslagen van onze samenleving. Het gaat daarbij, zei Balkenende, „over het geheel van opvattingen met betrekking tot de zin van het bestaan, over waarden, normen en betekenissen die mensen inspireren en activeren.”

Balkenende is communitarist: de gemeenschap staat voor hem centraal, zij is norm en doel van overheidshandelen. Daaronder schuilt een zeker relativisme: hoe een samenleving functioneert is cultureel bepaald. De zinsvraag „wordt in verschillende culturen verschillend beantwoord.”

De Nederlandse cultuur is in ieder geval onderdeel van de Europese en die is bepaald door „de Joods-christelijke traditie en het Griekse denken.” Het gaat daarbij om waarden als „persoonlijke verantwoordelijkheid, respect voor het leven, het benutten van talenten en een sterke sociale bewogenheid, maar ook om openheid en tolerantie.”

Door immigratie wordt onze samenleving inmiddels geconfronteerd met een veelheid van andere culturen. Dat leidt tot spanningen en zorgen. Het punt dat Balkenende donderdag wilde maken, is dat we de „grondbeginselen van onze samenleving op het spel zetten” als we eenzijdig de nadruk op openheid en tolerantie leggen. „Tolerantie”, aldus Balkenende, „is een ideologisch dogma geworden en ontaard in intolerantie ten opzichte van „opvattingen die waarde hechten aan verschillen”, van imams tot de SGP.

De waarden en normen van de Nederlandse samenleving, gecombineerd met de beginselen van de rechtsstaat, moeten voluit gehandhaafd worden, juist ten opzichte van nieuwe medelanders. „Want een samenleving kan pas goed functioneren als alle groepen de basiswaarden van die samenleving en cultuur voldoende kennen en zich eigen hebben gemaakt.” Vooral via het onderwijs moeten die waarden en normen worden overgedragen. „Het volledig vullen van de vrije ruimte met bijvoorbeeld Marokkaanse geschiedenis en cultuur” kan dan ook niet de bedoeling zijn. Multiculturaliteit bevordert de integratie niet. Allochtonen moeten zich aanpassen aan onze waarden en normen. „De multiculturele samenleving is dus niet iets om naar te streven.”

Die boodschap ging erin als koek. Maar sommige aanwezigen wilden graag wat concreter worden. En dan valt al gauw de naam van Leefbaar Nederland. Balkenende dacht even diep na en noemde de opkomst van Fortuyn en de zijnen „een signaal van ongenoegen en protest.” Hij wilde dat signaal vooral serieus nemen: „Het is de realiteit.” Maar teleurstellend vindt Balkenende het wel dat Leefbaar Nederland het bij dit signaal schijnt te willen laten. „De partij biedt geen perspectief voor de toekomst.”

En voor die toekomst sluit Balkenende zelf voorlopig niets uit. Ook geen coalitiepartners, en dat geldt zowel voor GroenLinks als voor Leefbaar Nederland. „We gaan nu eerst ons eigen verhaal uitdragen. Dan komen de verkiezingen. En dan pas volgt het spel om de knikkers.”