Het JCK werd 23 oktober 2012 gelanceerd ter gelegenheid van het tachtigjarig bestaan van het Joods Historisch Museum. Cahen: „Het bij elkaar brengen van het Joods Historisch Museum, het JHM Kindermuseum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg, die op nog geen vierkante kilometer van elkaar liggen in hartje Amsterdam, is een sterk marketingconcept.”

Bijzonder verguld is Cahen met de Portugese Synagoge, die in 2009 in beheer van het Joods Historisch Museum kwam. „Het gebouw, onlangs volledig gerestaureerd, dateert uit 1675. Bij de opening van het Rijksmuseum werd gezegd dat bezoekers konden kennismaken met de gouden eeuw, wel, die hebben wij hier in originele staat. Eind september bezocht de Israëlische president Shimon Peres de Portugese Synagoge. Dat was gewoon een sprookje. Tegelijkertijd heeft de synagoge een enorme impuls aan onze collectie gegeven. Er zijn honderden Thorarollen bijgekomen, waarvan een uit de middeleeuwen. De bibliotheek Ets Haim staat op de Werelderfgoedlijst. Maar ook is de synagoge in het bezit van een enorm aantal gebedsmantels.”

Wat is uw favoriete gebouw?

„Dat heb ik niet. Het geheel van de verschillende locaties in de voormalige Joodse buurt waardeer ik zeer.”

Hoe is de collectie van de Portugese Synagoge in de oorlogsjaren bewaard gebleven?

„Een deel van de collectie is in de oorlogsjaren verstopt. Er zijn echter ook objecten naar Duitsland gebracht en later voor een deel teruggehaald. De nazi’s vernietigden mensen. Ze hadden snode plannen met de Joodse cultuur. Hitler wilde een museum over het verdwenen Joodse ras inrichten.”

Bij de start van het JCK hoorde je zeggen dat dit het hart van Joods Europa moest worden.

„Dat zal ik niet zeggen. Praag heeft een grotere populariteit. Dat komt voor een deel doordat het eerder internationaal is neergezet. Anderzijds heeft de stad veel te bieden: de begraafplaats, de beroemde middeleeuwse Oudnieuwe Synagoge en de Spaanse synagoge. Over de Oudnieuwe Synagoge is bovendien een bekend boek verschenen: de mythe rond rabbi Löw en de golem. Dat werk was voor de Tweede Wereldoorlog wereldwijd een bestseller. Alleen al om dat boek willen veel mensen Joods Praag bezoeken. Tegelijk heeft Praag een schitterende collectie die onder meer is ontstaan doordat Hitler er de Joodse spullen liet verzamelen uit Bohemen en Moravië.”

Van het Joodse leven in Nederland is wel gezegd dat het om gemusealiseerde leegte gaat. Dat wil zeggen, de gebouwen zijn er nog wel, maar de Joden zijn er –ik zeg, helaas– niet meer. Hoe ziet u dat?

„Daar ben ik het niet mee eens. Het aantal Joden in Nederland is de laatste jaren gegroeid, in ieder geval het aantal mensen dat zich Joods noemt. Daartoe behoren niet alleen degenen die alle Joodse wetten naleven maar ook zij die ze niet of bijna niet naleven maar zichzelf wel als Jood beschouwen omdat bijvoorbeeld hun vader Joods is.”

Ziet u assimilatie als een bedreiging voor het Jodendom?

„Assimilatie zou ik geen bedreiging willen noemen. Je ziet dat mensen gemengd trouwen. Soms kiest zo’n paar dan voor het Jodendom, soms niet, maar dan zie je dat de kinderen of kleinkinderen weer voor het Jodendom kiezen. Er is dus assimilatie, maar je ziet ook de terugkeer tot het Jodendom.”

Baart het antisemitisme u zorgen?

„Antisemitisme is er, ook in Nederland, maar de vraag is of het gevaarlijk wordt. Dat denk ik niet in Nederland. De vooroordelen bestaan en er is onwetendheid en dat moeten we aanpakken. Voor docenten die het bij leerlingen in de klas tegenkomen blijkt het soms een groot probleem te zijn. Hoe pak je dat als docent op en hoe ga je met de klas in gesprek als er uitingen van antisemitisme op school zijn? Kom dan vooral naar het Joods Cultureel Kwartier, naar ons Kindermuseum, het Joods Historisch Museum en de Hollandsche Schouwburg, want wij kunnen daarin veel betekenen.”

Wilt u om die reden met het Joods Cultureel Kwartier de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend houden?

„Het gaat er niet zozeer om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden, als wel die oorlog als ijkpunt, als signaal neer te zetten. Om die reden hebben we plannen ontwikkeld om van de Hollandsche Schouwburg een nationaal Shoahcentrum en -museum te maken. Het verleden is uitvoerig in boeken beschreven, maar de presentatie is in delen: in Westerbork, in Vught en ga zo maar door. Volgens ons hoort zo’n herinneringscentrum in Amsterdam in een aparte instelling thuis.

En, nogmaals, dan gaat het er vooral om de bezoekers te waarschuwen dat een dergelijke volkerenmoord niet meer mag gebeuren.”

Oude Joodse buurt

Het Joods Cultureel Kwartier bevindt zich midden in de oude Jodenbuurt. De oude Joodse wijk is voor een belangrijk deel afgebroken, maar er is nog een aantal gebouwen intact gebleven, zoals het leerhuis, genaamd de Boom des Levens, voor de studie van de Thora en andere religieuze teksten. Het pand is te vinden aan de Rapenburgerstraat, waar zich ook het Joodse meisjesweeshuis bevindt. Het Joods Cultureel Kwartier organiseert voor belangstellenden wandelingen door de oude Joodse buurt

www.joodscultureelkwartier.nl