Beide vormen van materiële armoede hebben ook een immateriële kant. Wat heeft het met mijn vader gedaan –hij was hooguit tien jaar– toen de veldwachter hem in naam der wet gebood zijn mandje leeg te gooien en hem daarmee feitelijk beschuldigde van diefstal? Wat moet mijn godvruchtige oma geleden hebben onder de wijze waarop haar man onder de armoedeklem zocht uit te komen.

Wat armoede is, heb ik gezien toen ik de afgelopen zomer Suriname bezocht. Op een uur gaans van Paramaribo leven mensen zonder waterleiding en elektriciteit. Het meubilair bestaat uit een paar plastic kuipstoeltjes, een simpele tafel en een eenvoudig bed. De kookpot pruttelt op een open houtvuurtje en bevat ingrediënten van het eigen kostgrondje.

De immateriële armoede ervoer ik in Paramaribo, toen de kinderen uit een achterstandswijk de kerkzaal in stuiterden voor de Bijbelclub. Kinderen zonder vader, zonder opvoeding, zonder structuur, zonder perspectief.

In het Nederland van 2013 wordt veel gezucht onder de aanhoudende crisis. Deze week nog kreeg ik een mail van een ouder die mij duidelijk maakte hoe groot de schooluitgaven van haar kinderen zijn ten opzichte van het gezinsinkomen. Hoe is het mogelijk, denk ik dan, dat iemand van een ‘gewoon’ inkomen de reis- en schoolkosten van zijn kinderen kan betalen? Geen wonder dat Nederland zucht onder de maatregelen die ons de komende jaren nog te wachten staan. Geen wonder dat er ernstige zorgen zijn over de situatie van grote en middelgrote gezinnen met eenverdieners. Hier ligt echt een taak voor christenpolitici.

Armoede is een relatief begrip en het heeft veel kanten, dat heb ik met bovenstaande voorbeelden willen aantonen. Het is maar hoe je het definieert en wat je referentiekader is. Hoe je mag staan in deze samenleving, met de gaven en bezittingen die God je gegeven heeft, kan een persoonlijke worsteling zijn. De Bijbel spreekt in Spreuken 30:8 over „het brood mijns bescheiden deels.” Hij plaatst dat tussen armoede en rijkdom in. Beide zijn volgens Salomo niet begerenswaardig. Rijkdom leidt tot onafhankelijkheid en het verachten van Gods genade. Armoede brengt diefstal en opstand tegen Gods gezag met zich mee. Voed mij met het brood mijns bescheiden deels, wat heeft dat te betekenen? Ik komt tot drie mogelijke lessen.

Ten eerste leef ik in afhankelijkheid. Ik sta niet zelf aan het stuur, maar richt me naar de bede: „Uw wil geschiede.”

Vervolgens hangt mijn geluk is niet af van mijn rijkdom en mag ik er ook niet op beoordeeld worden. Het gaat erom –daar zal ik straks letterlijk op afgerekend worden– dat ik mijn gaven en bezittingen besteed in dienst van God en de naaste. Dit betekent dat het ondenkbaar moet zijn in de christelijke gemeente dat een lid echte armoede lijdt, terwijl anderen overvloed hebben.

Ten slotte is mijn leven hier en nu niet anders dan een voorbereiding op het eeuwige leven. Ik moet het slechts onderhouden om te kunnen doen wat nodig is om mijn bestemming te bereiken en om zo in de weg van de Heere te kunnen gaan. En als ik in Zijn weg ga, zal Hij zeker voor het nodige zorgen. Maar dan moet ik ook belijden dat alle bezit dat daar bovenuit komt, me alleen aftrekt van mijn levensdoel.

Het volgen van deze lessen is niet makkelijk. Wel is er de zegen des Heeren op te wachten. En daarvan geldt: deze maakt rijk, en Hij voegt er geen smart bij.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl