Prof. E. H. P. Cordfunke is kenner van de middeleeuwse Hollandse geschiedenis. Van zijn hand verscheen vorige week het interessante boek ”Willem II. Graaf van Holland en Rooms-
koning”. Behalve een levenbeschrijving is het boek vooral een spannend verslag van een boeiende speurtocht. Want in de Koorkerk in Middelburg is wel een ridderlijk graf met een skelet gevonden, maar is dat wel het graf van Willem II, of betreft het de tombe van een andere graaf? Het antwoord op die vraag staat op een van de laatste bladzijden van het boek, dat de ondertitel meekreeg: ”Een zoektocht naar het koningsgraf in Middelburg”.

Wie was Willem II (1227-1256) eigenlijk? Een parallel met de Oranjevorst Willem II (1792-1849) valt er niet te trekken. Integendeel. Moest die in zijn regeerperiode grond –België werd onafhankelijk– en macht –Thorbecke dwong hem tot een constitutionele monarchie– inleveren, graaf en rooms-koning Willem II kreeg er juist steeds meer aanzien en invloed bij. Het had weinig gescheeld of hij had het tot keizer geschopt.

Willem II werd in de zomer van 1227 geboren als de oudste zoon van graaf Floris IV en Machteld van Brabant. „Zijn vader werd in juli 1234 gedood tijdens een toernooi in het Noord-Franse Corbie. Willem, amper zeven jaar, volgde hem op onder regentschap van zijn oom Willem, die eveneens bij een toernooi om het leven kwam (1238). Een andere oom, Otto, de bisschop van Utrecht, voerde vervolgens nog een jaar het bewind over het graafschap tot Willem in 1239 op 12-jarige leeftijd zelfstandig het bewind ging voeren”, vertelt prof. Cordfunke. Een periode met een zekere bloei volgde.

De politiek in de jaren veertig van de 13e eeuw werden beheerst door een machtsstrijd tussen de paus en de Duitse keizer. „Op een concilie in Lyon in 1245 werd keizer Frederik II door de paus geëxcommuniceerd en afgezet verklaard.” Kort daarna –op 3 oktober 1247– werd Willem II van Holland gekozen tot ”rooms-koning”, zoals de gekozen Duitse keizer heette in de periode voor zijn kroning in Aken of Frankfurt.

Het kostte Willem veel moeite om zijn gezag te winnen, maar het lukte. Hij moest er veel voor vechten – letterlijk. Hij kreeg echter snel meer steun. Ook vanuit Rome. Paus Innocentius IV omschreef hem als „een goed christen, een dappere soldaat, jong en vol dadendrang, aangenaam van karakter en uiterlijke verschijning.”

De paus nodigde hem al snel uit om naar Rome te komen voor de kroning tot keizer. Voordat hij in het voorjaar van 1256 naar Rome zou reizen wilde Willem nog één probleem oplossen: de onrust onder de West-Friezen in het gebied dat nu Noord-Holland is.

Januari 1256 trok hij het gebied in. „Het voetvolk trok onder aanvoering van de koning direct in de richting van het gebied rondom Hoogwoud. De bedoeling was het West-Friese gebied door middel van een tangbeweging in te sluiten.”

Door het ijs

De koning reed voorop, zo ook op 28 januari. Wat er precies gebeurde is onduidelijk. Waarschijnlijk zakte het paard van de koning door het ijs en werd hij in de hulpeloze positie waarin hij daarna verkeerde doodgeslagen. Door wie is niet duidelijk, mogelijk door zijn eigen mannen die te laat zagen dat het de koning was. In paniek begroeven zij het lichaam van de vorst onder een vuurplaats in de buurt.

Jaren later voelde Willems zoon Floris de plicht om het lichaam van zijn vader op te sporen „en een eervolle begrafenis te geven in de abdij van Middelburg, waar eerder diens echtgenote en broer waren bijgezet”, stelt Cordfunke. In 1282 vond hij op aanwijzingen het lichaam van zijn vader diep onder de grond. Hij nam het mee en via Utrecht bracht hij het naar Zeeland. Het kreeg daar een ereplaats in de Middelburgse kerk.

Beeldenstorm

Een Middelburgse burgemeester wist in 1566 bij de Beeldenstorm te voorkomen dat de kist werd vernield. Toen de kerk in 1603 werd aangepast voor de protestantse eredienst werd een wandmonument voor Willem verwijderd. De jaren daarna raakt de plaats van de kist in de vergetelheid. Zo bleef het bijna twee eeuwen.

Tot 1817, toen een zoektocht van jaren werd beloond. In een nis vonden onderzoekers een graf van een ridderlijke figuur. Verschillende details leken te wijzen op het graf van Willem II. Toch werd ook direct betwijfeld of het wel om het graf van de rooms-koning ging.

Op 23 maart 2011 boorden twee mannen een aantal gaten in de tombe. Voorzichtig werden de skeletresten daardoor naar buiten gehaald en overgebracht naar het Anatomisch Laboratorium van het Leids Universitair Medisch Centrum. Op 3 april 2012 zijn de botten weer teruggeplaatst.

Wat leverde het onderzoek op? Via een koolstof-14-methode bepaalden wetenschappers dat het skelet van een persoon is die hoogstwaarschijnlijk overleden is tussen 1130 en 1320. Dat past bij de levensbeschrijving van Willem II, die in 1256 stierf. De man moet tussen de 26 en de 34 jaar oud zijn geweest, ontdekten de Leidse deskundigen. Ook dat klopt. Verder zagen zij dat het skelet geruime tijd in de grond heeft gelegen en dat de schedel was beschadigd. Dat past ook in het plaatje. Het DNA-onderzoek kon –met de huidige stand van de techniek– niet duidelijk maken of de botten afkomstig zijn van een van de graven van Holland. Wordt ooit vervolgd.

Lange Jan

Prof. Cordfunke combineert in zijn recentste boek de gegevens van al de onderzoeken. Hij bouwt in het slothoofdstuk als de Engelse detective Sherlock Holmes zijn betoog op om tot de hoofdconclusie van zijn onderzoek te komen: het graf in de Middelburgse Koorkerk is echt het graf van koning Willem II.

De abdijtoren Lange Jan mag de Maximiliaanse kroon op de top met nog meer eer dragen: aan de voet van het rijzige monument wachten de resten van een koning op de komst van de Koning.

”Willem II. Graaf van Holland en Rooms­koning. Een zoektocht naar het koningsgraf in Middelburg”, door E. H. P. Cordfunke; uitg. Walburg Pers, Zutphen, 2013; ISBN 978 90 5730 9229; 96 blz.; € 19,95.