Het eindadvies van de Commissie Dagarrangementen beoogt de elementen onderwijs, opvang en vrije tijd beter af te stemmen op de tijdsbesteding van ouders en kinderen. Voorzitter Pijlman van de in 2000 interdepartementaal ingestelde commissie zei een „hedendaagse variant van de drieslag rust, reinheid en regelmaat” te hebben nagestreefd. Dit kan door de ouders cq. verzorgers een doorlopend, geïntegreerd pakket van opvang aan te bieden.

Voorheen konden kinderen hun rust, reinheid en regelmaat gewoon thuis vinden. Wat Verstand en Pijlman betreft, is dat definitief verleden tijd. Moeders die willen werken, moeten niet met de zorg voor hun kinderen zitten opgezadeld. „We zitten nu nog met restanten van het kostwinnerschap”, verzuchtte de staatssecretaris in een toelichting. „Maar we zien langzamerhand de cultuuromslag plaatsvinden.”

Het dagarrangement staat nadrukkelijk in dienst van de emancipatie. Zo motiveert het advies de vraag naar investeringen, van bijvoorbeeld 150 miljoen euro op jaarbasis in 2000 multifunctionele gebouwen om onderwijs- en opvangvoorzieningen te combineren, als volgt: „Het kabinet wil groei van de arbeidsdeelname, met name van vrouwen. Dat is mogelijk als werknemers arbeid en zorg kunnen combineren, als de organisatie van de samenleving (de sociale infrastructuur) daarop is afgestemd.”

Keuzevrijheid staat centraal, sprak Verstand geruststellend. „Wij zien een aantal ontwikkelingen, en sluiten daarop aan.” Er wordt, benadrukte ze, geen enkele vorm van dwang uitgeoefend op gezinnen die de zorg voor kinderen in eigen hand houden. Wel wees ze er meteen fijntjes op het kostwinnersmodel mede als oorzaak te beschouwen van het gebrek aan arbeidskrachten in sectoren als zorg en onderwijs.

De concrete invulling van het concept behelst een combinatie van opvang vóór school, onderwijs, opvang tussen de middag, en een breed aanbod van culturele, sportieve en educatieve activiteiten ná lestijd. Voor vervoer tussen diverse locaties wordt gezorgd. Ouders moeten zelf een keuzepakket kunnen samenstellen dat het best aansluit op hun situatie. Pijlman benadrukte dat ze niet mogen worden opgezadeld met een hogere rekening.

De kosten zijn er volgens hem namelijk zo weer uit. Het advies schermt met het instituut Nyfer. Dat heeft berekend dat een betere aansluiting tussen werk en privé naar schatting 1,3 miljard euro op jaarbasis zal opleveren. Als kinderen voortaan het dagritme van hun werkende ouders moeten volgen, zullen werkgevers zien dat het ziekteverzuim en verloop daalt. Dat levert hen 500 miljoen euro op. Tegelijkertijd, blikt het advies vooruit, zullen werknemers niet meer zijn gedwongen minder uren te gaan werken om de opvang voor hun kinderen te regelen. Dat levert de rijksoverheid minimaal 800 miljoen euro op.

Een opvallend punt in de vijftien aanbevelingen van de commissie tot een netwerk van dagarrangementen te komen, is de tussenschoolse opvang. Tot nu moeten de ouders hier zelf volledig voor opdraaien. Pijlman is daarentegen voorstander van een volledige professionalisering. Dat zou de belastingbetaler 147 miljoen euro gaan kosten. Overigens verwierp voorzitter De Waal van vakcentrale FNV deze raming gisteren als veel te laag. „Er is nog meer geld nodig. Het dubbele.”

Met een verwijzing naar inverdieneffecten en maatschappelijk rendement ontkende Pijlman dat de kosten van het nieuwe stelsel van maatgesneden dagarrangementen de pan zullen uitrijzen. „Er zijn prikkels voor nodig om werken voor iedereen aantrekkelijk te maken. We hebben ons niet rijk gerekend.”

Wat hem nog meer steekt, is de vraag of de overheid eraan meewerkt dat er een kloof komt tussen het hebben van kinderen en het zorgen voor kinderen. „Het beeld dat werkende ouders hun kinderen vijf dagen per week alleen ’s ochtend en ’s avonds even zien, is onjuist. De gemiddelde Nederlandse ouder met schoolgaande kinderen maakt tussen de anderhalve dag en drie dagen gebruik van naschoolse opvang.”

Een netwerk van complete dagarrangementen zal daar toch geen remmend effect op hebben? Pijlman: „Burgers vragen dat, en zij mogen dat ook vragen.”