Als de berichten kloppen dat de Russische gezant Dmitri Borodin een gevaar is geweest voor zijn kinderen, zoals het NOS Journaal dinsdag op basis van bronnen berichtte, dan heeft de politie het recht en zelfs de plicht die kinderen te beschermen. Ook als daartoe de woning van de diplomaat moet worden betreden, die volgens het Verdrag van Wenen officieel niet zonder toestemming mág worden binnengetreden.

Dat zegt dr. Rosanne van Alebeek, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in diplomatieke immuniteit en oorlogsrecht. „Dat is in een Belgische zaak conform het Kinderrechtenverdrag ook gebeurd. Het Weense verdrag biedt formeel geen toestemming tot binnentreden, maar algemeen wordt aanvaard dat diplomaten anderen niet in gevaar mogen brengen.”

Van Alebeek heeft een theoretisch voorbeeld: „Als een willekeurige ambassadeur een pistool zou leegschieten op het Binnenhof, dan blijft hij juridisch gezien immuun. Maar je mag hem natuurlijk wel uitschakelen en overmeesteren. Hij is immuun, maar niet in alle gevallen onschendbaar.”

De status van de Russische gezant is plotseling onderwerp van oplopende spanningen tussen Rusland en Nederland. De Russische president Vladimir Poetin eist excuses van Nederland voor de behandeling van de diplomaat door de politie in Nederland.

Volgens Van Alebeek geldt als algemeen uitgangspunt dat diplomaten op grond van hun status immuun zijn voor strafvervolging bij misdrijven. „Dat geldt zelfs voor oorlogsmisdrijven.” Tal van diplomaten zoals attachés, ambassadesecretarissen, de consul-generaal en gezanten genieten die bescherming. Die geldt niet voor servicepersoneel (chauffeurs, schoonmakers) noch voor technisch en administratief personeel.

De immuniteit gaat volgens haar vrij ver. Zo werd volgens haar in de jaren 80 vanuit de Libische ambassade een Britse agent doodgeschoten. Desondanks besloot de Britse politie de vertegenwoordiging niet te betreden, omdat het gevaar zou zijn geweken.

Uitzonderingen zijn er wel. Bijvoorbeeld wanneer een diplomaat te dronken is om auto te rijden. „Hij kan daarvoor niet worden vervolgd. Maar de politie mag wel de auto stilzetten en de sleutels afnemen om erger te voorkomen.”

Vaak blijven zulke kwesties buiten de publiciteit. Van Alebeek zegt geen idee te hebben waarom de kwestie rond de Russische diplomaat nu wel naar buiten is gekomen. In het uiterste geval kan de diplomaat tot persona non grata worden verklaard.