Dresden is het hart van de Duitse deelstaat Saksen. Dat is nu zo en dat was in de tijd van Anna (1544-1577) ook zo. Eeuwenlang was het de residentie van de keurvorsten van Saksen.

In de oude stad valt het grote aantal standbeelden op. Elke keurvorst van betekenis heeft er wel een. Vooral de Wettins, die het tot koning van Polen en koning van Saksen schopten, staan in de schijnwerpers. Gezeten te paard of op een troon kijken ze uit over de stad en de langsstromende rivier de Elbe.

Stuk voor stuk drukten ze hun stempel op het uiterlijk van de stad. Toch is Dresden nu vooral een herbouwde barokke stad. Herbouwd, want heel veel van de gebouwen die er stonden zijn tijdens de geallieerde bombardementen in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd.

De Duitsers bouwden vanuit de puinhopen hun stad weer op. Het sprekendste voorbeeld daarvan blijft de stralende Frauenkirche met haar enorme koepel.

Monument

Van het Dresden zoals het er uitzag in de tijd van Anna van Saksen is weinig te zien. Een monument aan de Elbe herinnert aan haar vader en oom. Vanaf de hoge terrassen aan de rivierkant is het niet te zien, maar wie dichter langs de rivier loopt, vindt het monument waarop haar vader Moritz –begeleid door de dood– het zwaard overdraagt aan zijn broer August. Hun beide echtgenotes kijken toe. Het gaat overigens om een kopie van het echte monument uit 1553. Het origineel is te waardevol om buiten neer te zetten. Het staat nu in het Museum Festung Dresden.

Een paar straten verder zijn Moritz en August weer te vinden. Daar is de Fürstenzug ofwel de optocht der vorsten te zien. Op een 102 meter lange wand van een van de bijgebouwen van het keurvorstelijk paleis zijn alle vorsten uit het huis Wettin in een grote stoet geschilderd. De tegelwand werd in 1907 aangebracht.

Moritz en August zijn ergens halverwege te vinden. Ze zitten naast elkaar te paard en bespreken zaken. Boven hun hoofd staat de spreuk: „Uiteindelijk overwint de goede zaak.”

Ridderzaal

Paarden en staatshoofden horen bij elkaar. Ook in de tijd van Moritz, August en Anna. De drie leefden in de tijd van de riddertoernooien. Iets daarvan is te zien in de pas heropende Ridderzaal van het nabijlegen Residentieslot. Het paleis was ooit de zetel van de keurvorsten en koningen van Saksen, nu huizen er verschillende musea in het monument.

In de Ridderzaal staan tal van kostbare harnassen en wapens in vitrines. Blikvangers zijn vooral de fraai uitgedoste ridders te paard in het midden van de zaal. Ze lijken elkaar op leven en dood te bevechten. Zo deden Moritz en August het ook, vertelt de toelichtende tekst. Harnassen waren vooral ook statussymbolen en pronkstuk.

De Ridderzaal toont veel moois, maar de ruimte zelf is strak en modern ingericht. Geen sierlijke plafonds of mooie raampartijen. Dat geldt voor een groot deel van het slot. Er zijn wel oude elementen te vinden en de schat- en sierkamers van de keurvorsten zijn prachtig, maar de meeste ruimten zijn eigentijdse expositiezalen. Het geeft het gebouw niet de historische belevenis die de bezoeker verwacht.

Dichtgemetseld

In dit slot zat Anna van Saksen de laatste tijd van haar leven als een krankzinnige opgesloten. Na haar overspel en de daaropvolgende ontbinding van het huwelijk met Willem van Oranje had ze eerst vastgezeten op een kasteel van de Nassaus. Die wisten geen raad met haar.

Ze werd naar Dresden gebracht, maar ook haar eigen familie wist niet wat ze met haar moest doen. In het residentieslot liet de keurvorst een kamer voor het geesteszieke familielid maken. De ramen van het vertrek werden dichtgemetseld, vertelt de historie.

In de nieuwe brochure ”Reis in de voetsporen van Anna van Saksen” van het Saksisch verkeerbureau in Nederland (zie ook saksen.info) staat een foto van het raam. In het slot is het echter niet te vinden. Bij de informatiebalie staart de medewerkster met grote ogen naar de foto. „Nee, dat ken ik niet. Misschien dat die suppoost daar het weet. Die kent heel het gebouw”, zegt ze wijzend. Maar ook deze weet van niets: „In het openbare gedeelte van het kasteel zit het niet. En ik vraag me af of het zich in de andere delen van het slot bevindt.” Het raam is niet te vinden. Later blijkt dat de foto bij het artikel over Dresden helemaal niet in die stad is gemaakt, maar elders. Voor niets gezocht.

In 1577 stierf Anna in grote eenzaamheid en krankzinnigheid. Ze was nog geen 33. Willem van Oranje wilde niets meer van haar weten en was inmiddels hertrouwd. Haar eigen familie stopte haar weg.

Zelfs na haar dood bleef dat het geval. Anna kreeg wel een plek in de grafkapel van de familie in de dom van Meissen. Uit bronnen is bekend waar zij ligt, maar een grafsteen ontbreekt. Anna kreeg geen eregraf.

Meissen

Meissen is een parel in Saksen. Het prachtige stadje –vooral bekend van het Meissenporselein– ligt 25 kilometer ten noordwesten van Dresden aan een bocht in de Elbe. Hoog boven de rivier staan de dertiende-eeuwse gotische kathedraal en de Albrechtsburg, residentie van de hertogen van Saksen.

Vanaf een parkeergarage aan de voet van de steile heuvel brengt een tandradlift bezoekers naar de burcht. Daar doet het middeleeuws aan: grote straatkeien, prachtige muurschilderingen, kleurrijke poortjes en natuurlijk de dom.

De Albrechtsburg is een bezoek waard. Het fraai gerestaureerde slot van de hertogen van Saksen heeft een paar verrassingen in petto. In een van de zalen is een mooi schilderij van een godsdienstgesprek in 1548 aangebracht. De theologen kwamen bijeen op verzoek van de vader van Anna van Saksen. De reformator Melanchthon was er ook bij. Iets verderop een schilderij waarop Anna’s vader op zijn sterfbed te zien is .

In een andere zaal gaat het opeens over Sluis, Friesland en Franeker. Wat blijkt? Een van de hertogen van Saksen streed met keizer Maximiliaan in de Lage Landen en was zelfs even stadhouder van Friesland.

Hemellicht

In de kathedraal verzamelen zich belangstellenden voor de orgelbespeling van 12.00 uur. Organist Jörg Bräunig musiceert. Knap is zijn eigen compositie Himmelslicht 2013. Het licht dat door de hoge kerkramen naar binnenvalt, wordt vertaald in klanken. Onder aan het programmablad staat: „Soli Deo Gloria.” Zo klinkt het ook.

Aan de westkant van de kerk bevindt zich de in de 15e eeuw aangebouwde vorstenkapel. Hier liggen grote namen uit het huis Wettin in hun graf; onder hen de eerste Wettinische keurvorst, Frederik de Dappere (overleden in 1428). Tussen deze grootheden kreeg de vrouw van Willem van Oranje haar graf. In de hoek, bij de graven van keurvorst Frederik II van Saksen en gravin Zdena van Saksen, kreeg zij eenzaam haar plek, wijst een gids. Zelfs geen steen die suggereert dat Anna op deze plek kan liggen. Geen ereplaats in de grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft. Zelfs in haar dood is zij eenzaam.

Dit is het laatste artikel van een tweeluik over Anna van Saksen. Het eerste artikel –met biografie van Anna– verscheen veertien dagen geleden.
www.saksen.info

Vader Moritz en oom August

In de tijd dat de vader van Anna van Saksen, Moritz van Saksen (1521-1553), regeert bevindt Saksen zich op een keerpunt. In 1485 delen twee broers, Ernst en Albert, het grondgebied van Saksen op. Moritz behoort tot de Albertiner lijn. Hij kan slecht overweg met zijn tijdgenoot die regeert in de Ernstiner lijn: Johann Friedrich de Grootmoedige (1503-1554).

Hoewel Moritz sympathie heeft voor de Reformatie kiest hij –waarschijnlijk om strategische redenen– niet de zijde van de protestantse Duitse vorsten (in het Schmalkaldisch Verbond), maar de kant van de keizer. Zo komt hij in de strijd tegenover Johann Friedrich te staan. Johann Friedrich verliest en Moritz krijgt als beloning grote bezittingen die in bezit waren van de Ernstiner lijn en wordt tot keurvorst verheven. Hij heeft zijn doel bereikt, maar hoe… Zijn optreden levert Moritz de bijnaam ”de Judas van Meissen” op.

Niet veel later stelt Moritz zich echter toch op aan het hoofd van de protestantse vorsten tegenover de keizer. In een van de veldslagen die volgen, raakt hij zwaar gewond en sterft later.

Zijn broer August (1526-1586) volgt hem op en bouwt het werk van Moritz uit. Hij neemt ook de zorg voor Anna van Saksen over. August is een sterk bestuurder die Saksen tot bloei weet te brengen en veel reorganisaties doorvoert.