In zekere zin was het wachten tot de bom ontplofte. De dreiging van de Somalische terreurbeweging al-Shabaab hing al jaren als een donkere wolk boven Kenia. De islamistische groep zwoer twee jaar geleden Kenia aan te zullen vallen uit woede over de 4000 troepen die Kenia levert aan de 18.000 koppige vredesmissie van de Afrikaanse Unie in Somalië. En al-Shabaab is in de Keniaanse hoofdstad Nairobi dichtbij: de wijk Eastleigh zit vol met Somaliërs én cellen van al-Shabaab. Somalische christenen in de wijk weten ervan mee te praten – en niet alleen zij.

Er was bovendien een precedent, waaruit bleek dat het al-Shabaab menens was. In de Ugandse hoofdstad Kampala kwamen bij bomaanslagen in juli 2010 zeventig mensen om het leven toen ze naar de finale van het WK voetbal zaten te kijken. Was getekend: al-Shabaab. Ook Uganda heeft militairen in Somalië.

De actie van dit weekeinde is bovendien voorafgegaan door een heel aantal kleinere acties van al-Shabaab langs de poreuze Keniaans-Somalische grens. Toeristen en hulpverleners werden gekidnapt. In Nairobi waren er de afgelopen jaren geregeld kleinere aanslagen, onder meer in Eastleigh. De vinger wees ook toen naar al-Shabaab.

Een verklaring op het Twitter­account van al-Shabaab over de motivatie van de gijzelingsdrama van dit weekeinde liet aan duidelijkheid weinig te wensen over. Als „de Keniaanse bezetters” niet rap vertrekken uit Somalië, zullen er meer van dergelijke aanslagen volgen, dreigde de groep. Even later werd het Twitter­account –voor de zoveelste keer– uit de lucht gehaald.

Al-Shabaab (letterlijk: ”de jeugd”) is een extremistische groep die in 2004 in Somalië ontstond als jeugdbeweging van de Unie van Islamitische Rechtbanken. De unie beheerste in 2006 grote delen van Somalië en vestigde daar een strikt islamistisch regime. Een invasie onder leiding van Ethiopië maakte in 2006 een einde aan het regime van de unie, maar al-Shabaab weigerde de daaropvolgende overgangsregering te erkennen. Een golf van terreuraanslagen was het gevolg. Het overgangsregime had lange tijd in de hoofdstad Mogadishu feitelijk enkel zeggenschap over het presidentieel paleis en de luchthaven.

Sinds de komst van een troepenmacht van de Afrikaanse Unie is al-Shabaab in Somalië echter verzwakt. In 2011 moest de beweging Mogadishu uit handen geven en in 2012 ook de belangrijke havenstad Kismayo. De militanten beheersen echter nog altijd grote delen van het platteland. De aanwezigheid van de terreurgroep was in augustus dit jaar nog reden voor de hulporganisatie Artsen zonder Grenzen om zich na meer dan twintig jaar uit Somalië terug te trekken.

De groep telt naar schatting enkele duizenden strijders, onder wie enkele honderden buitenlanders. Onder hen zijn ook jongeren uit Somalische gemeenschappen in Europa en de Verenigde Staten. Het vermoeden is dat al-Shabaab deels gefinancierd wordt met geld dat afkomstig is van de Somalische piraterij. Die is echter op de terugtocht. Met het verlies van de havensteden Mogadishu en Kismayo vielen nog eens twee belangrijke inkomstenbronnen weg.

De enige bondgenoot van al-Shabaab in Afrika is Eritrea, dat de groep steunt om aartsvijand Ethiopië dwars te zitten. Eritrea ontkent overigens dat het de terreurgroep aan wapens helpt. Veel experts denken dat er ook geld vanuit islamistische groepen in Iran en Pakistan naar Somalië vloeit.

Hoewel het gijzelingsdrama in Nairobi onderstreept dat de slagkracht van al-Shabaab nog niet onderschat moet worden, kan het niet verhullen dat de beweging verder is verzwakt door interne verdeeldheid. Er is een factie binnen de beweging die de strijd wil concentreren op Somalië zelf en een groep van voornamelijk buitenlandse strijders die over de grenzen wil kijken. De huidige leider van al-Shabaab, Ahmed Abdi Godane, hoort bij het laatste deel. Hij lijkt met de actie rond winkelcentrum Westgate zijn visitekaartje nadrukkelijk af te willen geven.

Godane kwam in juni dit jaar via een interne coup binnen al-Shabaab aan de macht. Vier prominent figuren binnen de beweging, onder wie twee van de medeoprichters, werden geëxecuteerd. De spiritueel leider, sjeik Hassan Dahir Aweys, moest vluchten voor zijn leven en werd vervolgens door het Somalische regeringsleger vastgezet.

Juist vorige week sloot de vijfde internationale conferentie rond Somalië in twee jaar tijd met nieuwe toezeggingen om Somalië er bovenop te krijgen. Al-Shabaab typeerde de top als gebakken lucht en sommige westerse commentatoren gaven de groep daarin volmondig gelijk omdat de conferentie te weinig rekening zou houden met de interne Somalische dynamiek. Het radicale leiderschap van Godane van al-Shabaab maakt het er in ieder geval bepaald niet gemakkelijker op om Somalië weer enigszins op de rails te krijgen. De terreurgroep mag dan verdeeld zijn en aan invloed verliezen, maar blijkt vastberaden om door te vechten tot het einde.