De Duitse, vooral West-Duitse pers heeft het jarenlang moeilijk gehad met bondskanselier Angela Merkel. Men begreep haar simpelweg niet. Ze zag er niet verzorgd genoeg uit, gebruikte geen make-up, had altijd te krappe kleren aan, hield geen vakantie op een jacht in de Middellandse Zee, woonde niet in een luxe villa en bleef maar „unscheinbar”, onopvallend. Consequent vermeed zij glamour en glans. Ze had inderdaad achter de kassa van de supermarkt in Potsdam kunnen zitten.

Voor velen was Angela Merkel een raadsel. Daarom is ze meerdere keren als sfinx afgebeeld en vaak als ondoorgrondelijk getypeerd. Ze gaat er in haar kanselierschap nooit even breed voor zitten. Er zijn nauwelijks grappen over Angela Merkel in omloop en cabaretiers vinden bij haar net zo weinig satirische inspiratie als bij Nelson Mandela.

Hoffelijk

De afgelopen jaren is de sympathie van de Duitsers voor bondskanselier Angela Merkel, de domineesdochter uit de DDR, gegroeid. Tijdens het op de Duitse televisie op 9 september uitgezonden vragenuurtje met Angela Merkel bleken de sympathie en het respect uit de hoffelijke manier waarop de vragenstellers (van diverse pluimage) hun vragen inleidden, vragen die veelal zeer kritisch waren. Dus geen „je” en „jij” waar Nederlanders in het gesprek met politici zich aan vergalopperen. Opmerkelijk is dat Angela Merkel haar geloof in God openlijk belijdt.

De vragen van de burgers hadden onder meer betrekking op de weigering van de Bondsregering om een algemeen minimumloon in te voeren, op de problemen binnen de zorg voor zieken en bejaarden, op de afluisterpraktijken van de Amerikanen in Europa, op Griekenland, Syrië, op de in de Bondsrepubliek welig tierende, op prostitutie gerichte vrouwenhandel. Ook de noodzaak om het imago van technische beroepen te verbeteren en het tekort aan leerkrachten op lagere scholen kwamen aan de beurt.

Op de noodkreet van een jonge verloskundige dat zij de beroepsrisicoverzekering nauwelijks nog kon betalen reageerde de bondskanselier met oprechte betrokkenheid. Over een Duitse deelname aan militaire acties tegen het Syrische bewind zei Angela Merkel dat een dergelijke inzet uitgesloten was. Op de vraag van een homoseksuele man waarom hij en zijn levenspartner volgens de wet geen volwaardige adoptieouders kunnen zijn, gaf de bondskanselier ten antwoord dat zij persoonlijk moeite had met adoptie van een kind door twee mensen van hetzelfde geslacht en er niet uit was hoe zij hierover moest denken.

Ruimhartig

Het gesprek met Angela Merkel was het tegendeel van een show. Zij zoekt het gesprek met haar tegenstanders, ook wanneer de protesten verbitterde vormen gaan aannemen, zoals in Griekenland waar zij als Hitler werd afgebeeld: „Je moet tot gesprekken bereid zijn. Het doel van de politiek is: de harten van de mensen bereiken.” Als politicus moet je ruimhartig zijn, een „weites Herz” hebben, dat is Merkels uitgangspunt. De grens van de bereidheid tot communicatie ligt daar waar geweld gebruikt wordt.

Op de vraag van een Chinese Duitser waarom zij de multiculturele samenleving failliet verklaarde, antwoordde de bondskanselier dat zij met deze uitspraak juist voor integratie had gepleit, omdat er geen samenleving ontstaat zonder kennis van de wettelijke basis van een land en zonder kennis van de gemeenschappelijke taal. Juist daaraan ontbreekt het wanneer migranten uitsluitend binnen de eigen, meegebrachte cultuur blijven steken. Hieruit volgt het concrete doel van de bondsregering: in een vroeg stadium met Duitse taalcursussen beginnen en fundamentele kennis van het Duitse rechtssysteem overdragen.

Het is een plezier om naar Angela Merkels antwoorden op vragen van burgers te luisteren. Ze draait er niet omheen en formuleert zodanig dat ze ook de tijd neemt om na te denken. Je voelt dat zij het fijn vindt wanneer mensen haar in vertrouwen nemen. Maar ze praat niemand naar de mond en geeft antwoorden die niet alleen een enorme parate kennis laten zien, maar tevens aspecten van de aangesproken problemen zichtbaar maken die de vragenstellers eerst niet zagen.

In tegenstelling tot de verbeten, altijd boos agerende Peer Steinbrück, de kandidaat van de socialisten van de SPD, doet Angela Merkel nooit smalend over haar tegenstander. Ze heeft zich ook nooit anders dan positief uitgesproken over de hervormingen van de arbeidsmarkt waar haar voorganger Gerhard Schröder het initiatief toe nam. Al deze kwaliteiten waren tijdens het televisiedebat tussen Angela Merkel en Peer Steinbrück op 1 september weer volop zichtbaar.

De Duitse Bondsrepubliek beseft hopelijk de waarde van deze bondskanselier. Angela Merkel herkiezen als bondskanselier voor de volgende vier jaar zal Europa ten goede komen.

Dr. Hans Ester doceerde Duitse letterkunde en cultuurwetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen.