Sinds het prille begin van de discussie over de vervanging van de F-16 in 1996 zijn meer dan 4000 Kamervragen gesteld, een democratisch proces waarvan de beantwoording ruim 15 miljoen euro kostte. Stapels rapporten zijn in die 17 jaar opgesteld. De Rekenkamer heeft herhaaldelijk de kosten van de Joint Strike Fighter (JSF), opvolger van de F-16, becijferd en kritische kanttekeningen geplaatst.

Het Kamerlid Jasper van Dijk (SP) doopte de JSF onlangs om tot ‘vliegende Fyra’. Nederland zal volgens hem nooit meer vooraan staan om als eerste een tik uit te delen in een militair conflict. De F-35 van Lockheed Martin is volgens hem onnodig en onbetaalbaar.

Aan de andere kant van het spectrum staan voorvechters als oud-minister Hans Hillen (‘levensverzekering’) en voormalig chef-defensiestaf Dick Berlijn. Volgens deze gewezen F-16-piloot biedt de JSF ‘waar voor zijn geld’.

Uiteindelijk vindt de regeringscoalitie van VVD en PvdA het na alle debatten onontkoombaar dat 37 JSF-toestellen worden aangeschaft. Daarmee geeft het kabinet-Rutte II een vervolg aan het besluit van het kabinet Kok II in 2002 om met acht andere landen deel te nemen aan de ontwikkelingsfase.

Voor de beslissing bestaan tal van redenen.

Ten eerste heeft Nederland inmiddels 1,3 miljard euro geïnvesteerd in de ontwikkelingsfase. Nederlandse bedrijven leveren technologie en onderdelen, belangrijk voor het in stand houden van de kenniseconomie. Dat geld kan gedeeltelijk worden terugverdiend door bij te dragen aan de toekomstige productie van de JSF.

Het is daarnaast ondenkbaar dat Amerikaanse wapensystemen onder - goedkopere - jachtvliegtuigen van Europese (Eurofighter), Franse (Rafale) of Zweedse (Gripen) komen te hangen. Amerikaanse kernbommen, die volgens de voormalige premiers Van Agt en Lubbers nog altijd op de vliegbasis Volkel zijn opgeslagen, zullen nooit aan niet-Amerikaanse toestellen worden gehangen.

De meest voor de hand liggende reden voor aanschaf van de JSF vormt echter een militair-strategisch aspect. De jachtvliegtuigen van de vierde generatie, zoals de F-16 en de Gripen, zijn eenvoudig te signaleren door Russische luchtafweersystemen. Het beste bewijs daarvoor is het neerhalen van een Turkse F4 Phantom door de Syrische luchtverdediging, in juni vorig jaar. De F4 kon een Russisch/Syrische raket niet ontwijken.

Alleen de nieuwe Stealth-technologie van de JSF kan volgens de militaire deskundige de hypermoderne luchtafweersystemen nog de baas.