De Nederlandse economie belandde in het eerste kwartaal officieel in een recessie. De term staat voor minimaal twee kwartalen krimp ten opzichte van de voorgaande perioden. De economie kromp sinds het vierde kwartaal van 2002 twee keer met 0,3 procent en in het tweede kwartaal van 2003 met 0,6 procent. Die dalende trend is in het derde kwartaal gekeerd.

De economie staat er nu 0,8 procent slechter voor dan over de eerste negen maanden van 2002. In het derde kwartaal lag de economische ontwikkeling 1,1 procent onder het niveau van dezelfde periode een jaar eerder.

Alleen de overheid gaf meer uit. Huishoudens bleven in het derde kwartaal terughoudend met geld en kochten vooral minder duurzame goederen. Bedrijven investeerden weer minder, maar de daling is de kleinste sinds eind 2001. Gebouwen en machines waren nog steeds niet in trek, maar ondernemers kochten wel meer computers en zakenauto’s.

Puur afgaand op de cijfers is de recessie ten einde, erkent H. Berendsen van de Stafgroep Economisch Onderzoek Rabobank. Maar hij voegt eraan toe dat het te vroeg is om te stellen dat de Nederlandse economie uit de problemen is.

Een licht positieve ontwikkeling noemt Berendsen het bestedingspatroon van de Nederlandse huishoudens. Gezinnen geven dan wel minder uit dan een jaar geleden, maar vergeleken met het vorige kwartaal is de terugval een halt toegeroepen. „En dat ondanks de dalende koopkracht, de teruglopende werkgelegenheid en het warme weer in augustus en september, wat de consument ook niet bepaald aanzette tot aankopen."

De nationale economie kan ook moed putten uit de recente cijfers uit de Verenigde Staten. De Amerikaanse economie groeide in het derde kwartaal 7,2 procent op jaarbasis, wat volgens Berendsen neerkomt op een groei van 1,8 procent ten opzichte van het tweede kwartaal. Aangezien de Amerikaanse groei niet louter uit de defensiehoek komt, verwacht de Rabobank–econoom dat de Nederlandse uitvoer mogelijk al in het huidige kwartaal van de aantrekkende Amerikaanse economie kan profiteren.

Berendsen waarschuwt wel voor te groot optimisme. „Daarvoor is onze concurrentiepositie te veel verslechterd, als gevolg van de hoge loonkosten en de stevige koersstijging van de euro." Deze punten kunnen een krachtig herstel van de uitvoer belemmeren.

Verder bestaat het gevaar dat de weinig florissante koopkrachtontwikkeling en de groeiende werkeloosheid roet in het eten gooien. Bovendien zal de overheid, als belangrijkste motor van de nationale consumptie, een stapje terug doen. Het effect van het vele geld dat ze nog steekt in vooral zorg en nationaal bestuur ebt langzaam weg als de aangekondigde bezuinigingen in praktijk worden gebracht, schetst Berendsen.